26/11એ આપણને શું શીખવ્યું ?? ભારતની સુરક્ષા માટે શા માટે જરૂરી છે મીલીટરી સેટેલાઈટ ?? વાંચો વિશેષ અહેવાલ
26/11 ના આતંકી હુમલાએ ઘણું શીખવાડ્યું
ભારતની સુરક્ષા માટે જરૂરી છે મીલીટરી સેટેલાઈટ.
2008માં થયેલા મુંબઈ પરના 26/11ના દુખદ આતંકી હુમલાએ ભારતની સુરક્ષા પ્રણાલીઓમાં નોંધપાત્ર નબળાઈઓ ઉજાગર કરી હતી. દેશના સંરક્ષણને મજબૂત કરવા અને આધુનિક જોખમોનો ઝડપી પ્રતિસાદ સુનિશ્ચિત કરવા માટે અદ્યતન ટેકનોલોજી, ખાસ કરીને લશ્કરી ઉપગ્રહોની જરૂરિયાત પ્રાથમિકતા બની ગઈ છે.
લશ્કર-એ-તૈયબા (LeT) ના ઓપરેટિવ્સ દ્વારા સંકલિત હુમલાઓએ ભારતની રાષ્ટ્રીય સુરક્ષામાં ઘણી ગંભીર નબળાઈઓ ઉજાગર કરી હતી:
- દરિયાઈ સરહદોનું ખરાબ સર્વેલન્સ: હુમલાખોરો દરિયાઈ રડાર સિસ્ટમને બાયપાસ કરીને દરિયાઈ માર્ગે મુંબઈમાં પ્રવેશ્યા હતા. કેટલીક ચેતવણીઓ છતાં, ગુપ્તચર ખાતું કઈ કાર્યવાહી કરી શક્યું નહિ.
- ધીમો સંદેશાવ્યવહાર: એજન્સીઓ વચ્ચે નબળા સંકલનથી પ્રતિભાવ ધીમો પડ્યો, હુમલાખોરોને વધુ નુકસાન પહોંચાડવાનો સમય મળ્યો.
- મર્યાદિત પરિસ્થિતિલક્ષી જાગૃતિ: સુરક્ષા દળો પાસે વાસ્તવિક સમયની માહિતીનો અભાવ હતો, જેના કારણે કામગીરી દરમિયાન વિલંબ અને બિનજરૂરી જાનહાનિ થઈ.
લશ્કરી ઉપગ્રહો શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
લશ્કરી ઉપગ્રહો વાસ્તવિક સમયની ગુપ્ત ઇન્ફર્મેશન, સર્વેલન્સ અને રિકોનિસન્સ (ISR) સમયસર આપીને ભારતની સુરક્ષામાં ક્રાંતિ લાવી શકે છે.
- ઇન્ટર-એજન્સી કોમ્યુનિકેશન: ઉપગ્રહો RAW અને IB જેવી ગુપ્તચર એજન્સીઓ અને NSG, આર્મી, નેવી અને એરફોર્સ જેવા ઓપરેશનલ દળો વચ્ચે નિર્ણાયક માહિતીના સીમલેસ શેરિંગને સક્ષમ કરી શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે, દરિયાઈ માર્ગેથી આવતા જોખમ દરમિયાન, ઉપગ્રહો શંકાસ્પદ ગતિવિધિઓનો તાગ મેળવી શકે છે અને તરત જ દરિયાકાંઠાની સુરક્ષા ટીમોને ચેતવણી આપી શકે છે.
- અદ્યતન ટેક્નોલોજી: AI અને મશીન લર્નિંગથી સજ્જ ઉપગ્રહો તરત જ મોટા પ્રમાણમાં ડેટા પ્રોસેસ કરી શકે છે. આનો અર્થ એ છે કે અસામાન્ય લશ્કરી હિલચાલ અથવા સંભવિત આતંકવાદી પ્રવૃત્તિઓ જેવી પેટર્નને વહેલાસર ઓળખી શકાય છે, જે સત્તાવાળાઓને પગલાં લેવા માટે સમય આપે છે.
- યુએવી- ડ્રોન સાથે વ્યૂહાત્મક કામગીરી: સેટેલાઇટ સિસ્ટમ સાથે જોડાયેલા ડ્રોન (યુએવી) ઘૂસણખોરોને ટ્રેક કરવા, દૂરના વિસ્તારોનું સર્વેક્ષણ કરવા અને આતંકવાદી છાવણીઓને લક્ષ્ય બનાવવા માટે એકસાથે કામ કરી શકે છે.
- રીઅલ-ટાઇમ મોનિટરિંગ: અર્થ ઓબ્ઝર્વેશન અને કોમ્યુનિકેશન સેટેલાઈટ લાઈવ અપડેટ્સ આપે છે, જે સુરક્ષા દળોને નાજુક પરિસ્થિતિઓમાં ઝડપથી પ્રતિસાદ આપવા સક્ષમ બનાવે છે.
માઇક્રો-જીઓ સેટેલાઈટ
ભારતના પરંપરાગત જીઓસ્ટેશનરી સેટેલાઇટ (GEO) અસરકારક છે પરંતુ ખર્ચાળ અને જટિલ છે. માઈક્રો-જીઈઓ ઉપગ્રહો, જે નાના અને ઓછા ખર્ચાળ છે, ખાનગી સ્પેસ સ્ટાર્ટઅપ્સની ભાગીદારીને પ્રોત્સાહિત કરવાથી ઘણી મદદ મળી શકે એમ છે.
- બિનખર્ચાળ ઉકેલ: માઇક્રો-જીઓ ઉપગ્રહોની નિભાવખર્ચ વાજબી છે અને પરંપરાગત સિસ્ટમો કરતાં વધુ ઝડપથી તૈનાત કરી શકાય છે.
- ખાનગી ભાગીદારીને પ્રોત્સાહિત કરવી: Pixxel અને ધ્રુવ સ્પેસ જેવી કંપનીઓ લશ્કરી પ્રોજેક્ટ્સમાં યોગદાન આપી શકે છે, એક સહયોગી ઇકોસિસ્ટમ બનાવી શકે છે જે સરકારી અને ખાનગી બંને બાજુ લાભ આપી શકે છે.
- ઈનોવેશન: માઇક્રો-જીઓ ઉપગ્રહોનો ઉપયોગ કરવાથી સ્ટાર્ટઅપ્સ અને અત્યાધુનિક ટેક્નોલોજીને બુસ્ટ મળશે. ભારતમાં અવકાશ અને સંરક્ષણ ઉદ્યોગોની ઇકો-સીસ્ટમ મજબુત થશે.
સહયોગી ઇકોસિસ્ટમનું નિર્માણ
લશ્કરી ઉપગ્રહોની સંભવિતતા વધારવા માટે ભારતે ISRO, ડિફેન્સ સ્પેસ એજન્સી (DSA) અને ગુપ્તચર એજન્સીઓ વચ્ચે સહકારમાં સુધારો લાવવો જરૂરી છે. સંરક્ષણ પ્રોજેક્ટ્સમાં ભાગીદારી માટેની સ્પષ્ટ નીતિઓ અને તકો સાથે ખાનગી અવકાશ કંપનીઓને ટેકો આપવો જોઈએ. સેટેલાઇટ પરથી મળતી માહિતી ઉપર કાર્યક્ષમ રીતે પ્રોસેસ કરવા માટે AI અને ડેટા એનાલિટિક્સ જેવી અદ્યતન તકનીકોમાં રોકાણ કરવું જરૂરી છે.
26/11 નો હુમલો આપણને એ શીખવે છે કે આધુનિક ટેકનોલોજી-આધારિત સુરક્ષા માળખાની જરૂર છે. નવી અવકાશ તકનીકો અને ખાનગી ક્ષેત્રના ઈનોવેશન સાથે મળીને લશ્કરી ઉપગ્રહો ભારતની સંરક્ષણ ક્ષમતાઓને બદલી શકે છે. જેમ જેમ ભૌગોલિક રાજકીય પડકારો વધી રહ્યા છે, ભારતે તેની સુરક્ષા વ્યૂહરચનામાં સેટેલાઇટ ટેક્નોલોજીને એકીકૃત કરવી પડશે. આનાથી માત્ર સંરક્ષણ સજ્જતા જ નહીં પરંતુ આર્થિક વિકાસ અને આત્મનિર્ભરતાને પણ પ્રોત્સાહન મળશે. તેના અવકાશ ક્ષેત્રની સંપૂર્ણ ક્ષમતાનો ઉપયોગ કરીને, ભારત તેના નાગરિકો માટે વધુ સુરક્ષિત ભવિષ્ય સુનિશ્ચિત કરી શકે છે જેથી ભારત અવકાશ અને સંરક્ષણ તકનીકમાં ગ્લોબલ લીડર તરીકે ઉભરી આવશે.
