શું આપ જાણો છો? તલાકમાં પ્રકાર હોય છે..એ પણ એક – બે નહિ, જાણો સંપૂર્ણ વિગત

મુસ્લિમ સમાજમાં મોટાભાગના લોકો માત્ર ટ્રિપલ તલાકની જ વાત કરે છે, જેમાં ત્રણ વાર ‘તલાક-તલાક-તલાક’ કહેવાથી લગ્ન ભંગ થઈ જાય છે. પરંતુ, શું તમે જાણો છો કે આ સિવાય ઇસ્લામમાં અન્ય ઘણા પ્રકારના તલાક છે. એટલું જ નહીં જો પત્ની ઈચ્છે તો પતિને છૂટાછેડા પણ આપી શકે છે.

ટ્રિપલ તલાક એટલે કે ત્રણ વાર તલાક બોલીને લગ્નનો અંત લાવવાના મુદ્દે મુસ્લિમોમાં ઘણી ચર્ચા થઈ છે. કેન્દ્ર સરકારે પણ કાયદો લાવીને ટ્રિપલ તલાકને ગેરકાયદેસર બનાવ્યો છે. પરંતુ, શું તમે જાણો છો કે ઇસ્લામિક કાયદા અનુસાર, તલાક ઘણી રીતે લેવામાં આવે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, પતિ છૂટાછેડાની પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે, જ્યારે અન્યમાં, પત્ની તેને શરૂ કરે છે. ઇસ્લામિક કાયદામાં છૂટાછેડા એટલે કે લગ્નનો અંત, ખુલ એટલે કે પરસ્પર સંમતિથી અલગ થવું અને ફસ્ખ એટલે કે ધાર્મિક અદાલત સમક્ષ છૂટાછેડાનો સમાવેશ થાય છે. ઐતિહાસિક રીતે, છૂટાછેડાના નિયમો શરિયા દ્વારા સંચાલિત હતા. જો કે, આ નિયમો વિવિધ વર્તુળોમાં અલગ અલગ હોઈ શકે છે. આવી સ્થિતિમાં, ઐતિહાસિક પ્રથાઓ કાયદાકીય સિદ્ધાંતોથી અલગ હતી.

ઇસ્લામમાં પતિ-પત્ની બંનેને અનેક પ્રકારના અધિકારો છે. આમાં છૂટાછેડાનો અધિકાર પણ સામેલ છે. ઇસ્લામમાં ત્રણ પ્રકારના તલાકનો ઉલ્લેખ છે. તેમાં તલાક-એ-હસન, તલાક-એ-અહસાન અને તલાક-એ-બિદ્દત એટલે કે ટ્રિપલ તલાકનો સમાવેશ થાય છે. ઇસ્લામમાં ટ્રિપલ તલાક ઉપરાંત હલાલાનો પણ ઉલ્લેખ છે. જો પતિ-પત્ની છૂટાછેડા પછી ફરી સાથે રહેવા માંગતા હોય તો હલાલા જરૂરી છે. હવે સવાલ એ ઊભો થાય છે કે આ ત્રણ પ્રકારના છૂટાછેડામાં શું થાય છે અને કોણ તેની શરૂઆત કરે છે. તે જ સમયે, હલાલા શું છે અને ઇસ્લામમાં છૂટાછેડા લીધેલા પતિ-પત્નીને ફરીથી સાથે રહેવાની શા માટે જરૂર છે?

તલાક-એ-હસનમાં પણ સમાધાનના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે.

સૌથી પહેલા આપણે જાણીએ કે તલાક-એ-હસન શું છે? તલાક-એ-હસન હેઠળ, પતિ તેની પત્નીને 3 મહિનામાં છૂટાછેડા આપે છે. આમાં તે દર મહિને એકવાર તેની પત્નીને છૂટાછેડા આપે છે. આમાં એ શરતનો પણ સમાવેશ થાય છે કે જ્યારે પતિ પહેલીવાર પત્નીને તલાક કહે છે ત્યારે પત્નીને માસિક ધર્મ ન આવવો જોઈએ. ત્યારબાદ બીજી વખત તલાકના ઉચ્ચાર પહેલા અને પછી બંને વચ્ચે સમાધાન કરાવવાના પ્રયાસો કરવામાં આવે છે. જો પતિ-પત્ની વચ્ચે હજુ પણ સમાધાન ન થાય તો પતિ ત્રીજા મહિનામાં ત્રીજી વખત છૂટાછેડાનો ઉચ્ચાર કરે છે. જો કે, જો પતિ-પત્ની આ 3 મહિનામાં એકવાર પણ શારીરિક સંબંધ બાંધે તો તેઓ છૂટાછેડા લઈ શકતા નથી.

તલાક-એ-અહસાનમાં ઉપાડનો વિકલ્પ છે

તલાક-એ-અહસાનમાં, પતિ તેની પત્નીને માત્ર એક જ વાર તલાકનો ઉચ્ચાર કરે છે. આ પછી, બંને આગામી 3 મહિના સુધી એક જ છત નીચે રહે છે. આ દરમિયાન બંને એકબીજાથી અંતર જાળવી રાખે છે. તલાક-એ-અહસાનમાં, જો પતિ છૂટાછેડા પાછા લેવા માંગે છે, તો તે 3 મહિનાની અંદર ગમે ત્યારે કરી શકે છે. જો તે આવું ન કરે તો 3 મહિના પૂરા થયા પછી તેમના લગ્ન તૂટી જાય છે.

તલાક-એ-બિદ્દતને ટ્રિપલ તલાક કહેવામાં આવે છે

તલાક-એ-બિદ્દત હેઠળ, પતિ તેની પત્નીને એક જ વારમાં ત્રણ વખત તલાક આપે છે. આમાં, ત્રણ વાર તલાક બોલ્યા પછી તરત જ લગ્ન તૂટી જાય છે. આને ઇન્સ્ટન્ટ ડિવોર્સ પણ કહેવાય છે. કેન્દ્રની વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સરકારે કાયદો લાવીને આ તલાકને ગેરકાયદેસર બનાવી દીધા છે. હવે દેશમાં જો પત્ની ટ્રિપલ તલાક આપે છે તો તે પતિ વિરુદ્ધ કેસ દાખલ કરી શકે છે. હવે દેશમાં તલાક-એ-હસન અને તલાક-એ-અહસાન પર પ્રતિબંધ મૂકવાની કોર્ટમાં માંગ કરવામાં આવી રહી છે.

સાથે રહેવા માટે પત્નીને હલાલામાંથી પસાર થવું પડે છે.

ઇસ્લામિક કાયદા અનુસાર, જો કોઈ પતિ તેની પત્નીને છૂટાછેડા આપ્યા પછી તેની પત્ની સાથે ફરીથી જોડાવા માંગે છે, તો મહિલાએ હલાલામાંથી પસાર થવું પડશે. આ અંતર્ગત પત્નીએ પહેલા અન્ય વ્યક્તિ સાથે લગ્ન કરવા પડશે. પછી બીજા પતિને છૂટાછેડા આપવા પડે છે. આ પછી જ તે તેના પહેલા પતિ પાસે પરત ફરી શકશે. એટલું જ નહીં, તેણે તેના પહેલા પતિ સાથે બે વાર ફરીથી લગ્ન પણ કરવા પડ્યા છે. સાથે જ છૂટાછેડા પછી પત્નીને ભરણપોષણ ફીના નામે કંઈ મળતું નથી. જોકે, છૂટાછેડા પર પતિએ દહેજની રકમ પરત કરવાની હોય છે.

પત્ની ખુલ્લેઆમ છૂટાછેડાની પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે

તે ખુલ્લા છૂટાછેડાનું એક સ્વરૂપ છે. આમાં સ્ત્રી લગ્ન સમાપ્ત કરવાની પ્રક્રિયા શરૂ કરે છે. ખુલા દ્વારા સ્ત્રી તેના પતિ સાથેના સંબંધો તોડી શકે છે. કુરાન અને હદીસમાં પણ ખુલાનો ઉલ્લેખ છે. જો કોઈ મહિલા તેના પતિ પાસેથી ખુલા લે છે, તો તેણે તેની મિલકતનો કેટલોક ભાગ પાછો આપવો પડશે. જોકે ખુલા માટે પતિ અને પત્ની બંનેની સંમતિ જરૂરી છે. તે સ્પષ્ટ છે કે જ્યારે છૂટાછેડામાં પુરુષ તેની પત્નીથી અલગ થવાનો નિર્ણય કરે છે, ત્યારે ખુલામાં પત્ની તેના પતિથી અલગ થવાનો નિર્ણય કરે છે.

સનાતનમાં છૂટાછેડાની વ્યવસ્થા શું છે?

સનાતન ધર્મમાં છૂટાછેડાની કોઈ વ્યવસ્થા નથી. જો કે હિન્દુ મેરેજ એક્ટ હેઠળ કોર્ટમાં પિટિશન દાખલ કરીને કાયદેસર રીતે છૂટાછેડા મેળવી શકાય છે. જેમાં કોર્ટ બંનેને સમાધાન માટે સમય પણ આપે છે. આ પછી પણ જો બંને સાથે રહેવા માંગતા ન હોય તો છૂટાછેડા મંજૂર છે. ઉપરાંત, જો પત્નીને કોઈપણ સ્ત્રોતમાંથી કોઈ આવક ન હોય, તો પતિએ દર મહિને તેણીના ભરણપોષણનો ખર્ચ અથવા કોર્ટ દ્વારા નક્કી કર્યા મુજબ એકમ રકમ ચૂકવવી પડશે.