કુદરત મન મૂકીને વરસી. શ્રાવણના તો સરવડા હોય એને બદલે સાંબેલાધાર વરસાદે ગુજરાતને પાણી-પાણી કરી નાખ્યું. આવી અતિવૃષ્ટિને કારણે સમજાય કે ફક્ત માણસ જ નહી પણ તંત્ર, નગરપાલિકા, પ્રશાસન, સંસ્થાઓ બધા જ એક તબક્કે તો કુદરત સામે લાચાર હોય છે. મનુષ્યને એવું લાગતું હોય છે કે બાહ્ય સંજોગો એના હાથમાં હોય છે પણ આવો ગજવતો વરસાદ કે કુદરતની આવી કોઈ પણ કરામત માણસને સ્વ સાથે કર્મ કે ભાગ્યની ચર્ચા કરવા મજબૂર કરી દેતી હોય છે. જન્મ માણસના હાથમાં નથી, કુદરતી મૃત્યુ માણસના હાથમાં નથી, તો એ બંને વચ્ચેનો જે લાંબો કે ટુંકો સમયગાળો છે એને સુશોભિત કરવાનું નામ જિંદગી. સુશોભન એટલે મનનો આનંદ, ચિત્ત આનંદની પરાકાષ્ઠા અનુભવે તે. તેના મહાવરા માટે પર્યુષણ આવે છે. પર્યુષણ તો પૂરા થયા પણ અત્યારે અમુક વાતોનું ચિંતન જરૂર કરી શકાય. પર્યુષણ એ લાઇફ સ્ટાઈલ છે જે કાયમ અપનાવી શકાય.
એ વાત તો આપણે ફરી ક્યારેક વિસ્તારથી કરીશું કે પર્યુષણ ફક્ત જૈનોનો પર્વ છે એવું નથી એ માણસમાત્ર ઉજવી શકે, સંયમના માર્ગે ચાલીને. તો તરત સવાલ થાય કે કુદરતે આટલું બધું બનાવ્યું છે, આટલીબધી ભૌતિક સુખસગવડો છે, ખુશી મેળવવાના આટલા બધા રસ્તાઓ છે, ભોગવવા માટે આટલા બધા સંસાધનો છે તો એ બધાથી મોઢું કેમ ફેરવી લેવું? થોડા ડાહ્યા કે વડીલ કે રીલના શોખીન તરત રજનીશ અને એમના પ્રવચનોને ટાંકીને કહેશે કે ભોગવીને ત્યજવું જોઈએ. અમુક તો કહેશે કે ત્યાગ કરવાનો જ શું કામ ભાઈ. પહેલી નજરે વાત તો સાચી લાગે પણ મગજ ફૂલ ગીઅરમાં નાખીને, તાર્કિક શક્તિના બાવડા ફુલાવીને, આઇક્યુની ધાર સતેજ કરીને વિચારવાનું છે કે ક્યો આનંદ ચિરંજીવી બને છે? એવું તે કયું સુખ છે જે સતત ટકે છે ને આજીવન સંગાથી બને છે? છે એવું કોઈ ધ્યાનમાં સુખ ?
પિત્ઝા લગભગ બધાને ભાવે. રોજેરોજ ત્રણ ટંક ખાઈ શકશો? સેક્સ કોને ન ગમે? દિવસના દસ ઓર્ગેઝમ લેખે આખું વર્ષ એ ચરમસુખ તરીકે ઓળખાતી વ્યવસ્થા અવિરત મળ્યા જ કરે તો? સહન થશે એ? પૈસા બધાને જોઈએ. જેટલા હજાર કરોડ જોઈતા હોય એટલા મળી જાય, જે જે ખરીદવું હોય એ બધું જ વસાવી લઈએ, આવતી બોતેર પેઢી માટેનો સંગ્રહ પણ થઈ જાય, પછી? પછી કઈ વાતથી આનંદ આવશે? સફળતા જોઈએ છે, પ્રખ્યાત થવું છે? પૂછો નાની ઉંમરમાં વર્લ્ડ ચેમ્પિયન બની ગયેલા ઇતિહાસમાં થઈ ગયેલા ઘણા રમતવીરોને. દુનિયાના બધા જ મેડલ જીતી લીધા પછી કંઈ કરવાનું જ બાકી રહેતું નથી એટલે આટલો ધનવૈભવ અને ખ્યાતિ હોવા છતાં ડિપ્રેશન અનુભવાય છે. બીજી જે પણ પ્રવૃત્તિ કે પ્રવાસ કે કઈ પણ કામ/શોખ કે ઈવન સેવાથી આનંદ મળતો હોય એની અવધિ કેટલી રહે છે? નવી ગાડી કે નવા ઘરનો રોમાંચ કેટલાં મહિના ટકે છે? ઘરે બાળકનો જન્મ થાય ત્યારે હરખની હેલી છવાઈ જાય પણ એ જ બાળકને પ્રથમ વખત ખીજાવું પડે એના પછી હરખની તીવ્રતા એટલી જ રહે છે ?
ક્ષણ કે બે ક્ષણ સુધીનું આયુષ્ય ધરાવતા આ દુન્યવી આનંદ સામે અમુક બહુ અભ્યાસુ અને જાણકાર આત્માઓએ આ કોન્સેપ્ટ મૂક્યો – ડીટેચમેન્ટ. અલગ થવું, અળગું થવું, છૂટા પડવું. એમાં શરૂઆત થઈ ખોરાકથી. જરૂર પુરતો જ ખોરાક. શરીરને આવશ્યક હોય એટલો. સ્કુટીમાં ડીઝલ નાખવાનું ન હોય ને ટ્રકમાં એરોપ્લેનનું એન્જિન બેસાડવાનું ન હોય. પણ અત્યારે સરેરાશ માણસ એ જ કરે છે – ઓવર ઇટીંગ. સામાન્ય કામ કરતા સામાન્ય માણસના શરીરની જરૂરિયાત જ નથી ત્રણ ટંક ગળા સુધી જમવાની, પણ લગભગ દરેક માણસ એ જ કરે છે. સરવાળે અનેક રોગો. શરીરના તો ખરા પણ માનસિક વ્યાધિઓ વધુ. શારીરિક રોગ તો જાતને બહુ નુક્સાન કરે પણ માનસિક વ્યાધિઓ સમાજને નુકસાન કરે. એક અળવીતરો પાડોશી આખી સોસાયટીને નડે. અત્યારે દરેક ઘરમાં આવા અળવીતરા છે (સાબિતી જોવી હોય તો એક કિલોમીટર જેટલું ઇન્સ્ટાગ્રામ સ્ક્રોલ કરી લો, બહુ નમૂના જોવા મળશે.) લોકો આખો દિવસ રીલ જોવામાં સમય બગાડે છે એ પણ એક જાતની હળવી માનસિક બીમારી જ સૂચવે છે. રીલ જોવાની આદત સૂચવે છે કે હવે સામાન્ય માણસના ખુશ થવાની અવધિ માંડ એક મિનિટની રહી છે. એક મિનિટ પછી બીજો કૂવો શોધવાનો જે આનંદ આપે.
પર્યુષણના દિવસો કહે છે બધું છોડો. ક્ષણભંગુર મોહમાયા છોડો. અસ્થિરતા પેદા કરવાનું રહેવા દો. સ્થિર થાઓ. કુદરતને પણ નડો નહી. કંદમૂળ ન ખાઓ જેથી જમીન ખોદવી ન પડે. લીલાં શાકભાજી બંધ કરી દો જેથી જીવહિંસા મીનીમમ થાય. જો ચાલતું હોય તો આઠેય દિવસ ભૂખ્યા કાઢો. વિજ્ઞાન હવે છેક કહે છે જે મહાત્માઓ બહુ પહેલા કહી ગયેલા કે નિરોગી અને સ્વસ્થ રહેવાની ચાવી છે શરીરને ફોર્મેટ કરવામાં. જેમ મોબાઈલ રીસ્ટાર્ટ કરીએ એમ. બધા અંગોને આરામ આપો. કેન્સર જેવા રોગોની શક્યતા ઘટશે. ઇન્દ્રિયોથી કન્ઝ્યુમ કરવાનું સાવ ઓછું કરી દો. હળવા થઈ જાઓ. ખૂબ સારું લાગશે. પોતાની ખરી જાત સાથે મિલન થશે. સંસાર પ્રત્યે નવી દૃષ્ટિ ખુલશે. તેજ આવશે. ગ્લો આવશે. આખું વ્યક્તિત્વ ડીટોક્સીફાય થશે. અને છેલ્લે, માફી માંગો. તમે જેને પણ જાણતા કે અજાણતા હર્ટ કર્યા હોય એવા સંસારના સમસ્ત જીવોને હાથ જોડીને ખમાવીને મિચ્છામી દુક્કડમ કહો. બોલો, આનાથી વધુ કોઈ સચોટ તરીકો છે આનંદ માટે?
