1901 પછી સૌથી ‘કોરો’ રહ્યો ઓગસ્ટ , વરસાદની 30 ટકા ઘટ

-સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટમાં 241mm વરસાદ પડતો હોય છે પણ અલ નીનોએ બ્રેક લગાવી
-એક મહિના સુધી ચોમાસું નબળું રહેતા વરસાદની ઘટ વધીને 9 ટકા થઈ
-૨ સપ્ટેમ્બરથી ચોમાસુ ફરી વેગ પકડશે તેવી હવામાન ખાતાને આશા

અલ નીનોની અસરના કારણે વરસાદ પર બ્રેક લાગી ગઈ છે. ઓગસ્ટનો મહિનો ભારતીય હવામાનની દ્રષ્ટિએ સૌથી કોરો મહિનો સાબિત થયો છે. 1901 બાદ પહેલીવાર ભારતમાં ઓગસ્ટ મહિનો આટલો કોરો રહ્યો છે. આ મહિને સામાન્યથી 33 ટકા ઓછો વરસાદ નોંધાયો છે. ઓગસ્ટ દરમિયાન 20થી વધુ દિવસ મેઘરાજાએ વિરામ લીધો છે. મતલબ કે, આ દિવસોમાં સહેજ પણ વરસાદ નોંધાયો નથી. ઓગસ્ટ મહિનામાં નહિવત્ વરસાદ થતાં જૂનથી સપ્ટેમ્બર સુધીની ચોમાસાની સીઝનમાં સામાન્યથી ઓછો વરસાદ નોંધાવાનું સંકટ વધી ગયું છે. મંગળવાર સુધીમાં ઓગસ્ટમાં આખા દેશમાં 160.3mm વરસાદ નોંધાયો છે. સામાન્ય રીતે ઓગસ્ટમાં 241mm વરસાદ પડતો હોય છે. ભારતમાં અત્યાર સુધી 2005નો ઓગસ્ટ મહિનો સૌથી સૂકો રહ્યો હતો અને એ વખતે ફક્ત 191.2mm વરસાદ નોંધાયો હતો. જે સામાન્યથી 25 ટકા ઓછો હતો. હાલ ચોમાસાનો બ્રેક ચાલી રહ્યો છે અને ઓગસ્ટ મહિનો પતવાને આડે ફક્ત એક દિવસ છે એવામાં 170-175mmથી વધુ વરસાદ થવાની સંભાવના દેખાતી નથી. ઓગસ્ટ 2023 ભારતના ઈતિહાસનો પ્રથમ ઓગસ્ટ હશે જેમાં 30 ટકા કે તેથી વધુ વરસાદની ઘટ નોંધાઈ છે.

એક મહિના સુધી ચોમાસું નબળું રહેતા મંગળવારે દેશમાં વરસાદની ઘટ વધીને 9 ટકા થઈ હતી. હવે સપ્ટેમ્બર દરમિયાન ચોમાસું કેવું રહે છે તે મહત્વનું છે. ભારતીય હવામાન વિભાગના ડાયરેક્ટર મૃત્યુંજય મોહપાત્રાએ કહ્યું, “બંગાળીની ખાડી ઉપર સાયક્લોનિક સર્ક્યુલેશન સર્જાઈ શકે છે અને તેના લીધે 2 સપ્ટેમ્બરથી ફરી ચોમાસું વેગ પકડશે તેવી અપેક્ષા છે. આ સાયક્લોનિક સર્ક્યુલેશનના કારણે લો-પ્રેશર સિસ્ટમ સર્જાશે અને તેના કારણે પૂર્વ, મધ્ય અને દક્ષિણ ભારતમાં વરસાદ પડશે.”

105 વર્ષમાં બીજીવાર એવું બન્યું છે કે, ભારતમાં જુલાઈ કે ઓગસ્ટમાં સામાન્ય કરતાં 30 ટકા કે તેનાથી વધુ ઓછો વરસાદ પડ્યો હોય. આ સમયગાળાની જ વાત કરીએ તો, જુલાઈ 2002માં વરસાદની 50.06 ટકા ખોટ વર્તાઈ હતી. જુલાઈ અને ઓગસ્ટ વર્ષના સૌથી ભીના મહિના હોય છે અને ખેતીની દ્રષ્ટિએ પણ અત્યંત મહત્વના ગણાય છે.

જુલાઈમાં મેઘરાજા મન મૂકીને વરસ્યા હતા અને એ વખતે દેશભરમાં સરેરાશ 315.9mm વરસાદ નોંધાયો હતો, જે સામાન્ય કરતાં 13 ટકા વધારે હતો અને 18 વર્ષમાં બીજો સૌથી વધુ વરસાદ ધરાવતો મહિનો હતો. નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે, ચાલુ વર્ષે અલ નીનોની અસરના કારણે ઓગસ્ટ મહિનામાં અત્યંત ઓછો વરસાદ પડ્યો છે. જણાવી દઈએ કે, અલ નીનો ઋતુગત ઘટના છે, જે સમુદ્રના તાપમાનમાં થયેલા ફેરફારના કારણે થાય છે. અલ નીનોના કારણે હવામાં સામાન્ય કરતાં ઓછો ભેજ હોય છે અને તેના લીધે વરસાદ ઓછો પડે છે. આ વર્ષે જુલાઈ અને ઓગસ્ટમાં બે ચક્રવાત આવવાના હતા પરંતુ ના આવ્યા. આ બધા જ કારણોસર ઓગસ્ટનો મહિનો શુષ્ક રહ્યો તેમ હવામાન વિભાગનું કહેવું છે.

હવામાન વિભાગે ઓગસ્ટમાં સામાન્યથી ઓછા વરસાદની આગાહી કરી હતી. પરંતુ તેમનો અંદાજો હતો કે 6થી10 ટકા ઘટ નોંધાશે પણ તે ખોટો સાબિત થયો. હવે સપ્ટેમ્બર માટે હવામાન વિભાગની સત્તાવાર આગાહી થાય એ પહેલા નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે, ઓગસ્ટની સરખામણીમાં સપ્ટેમ્બર મહિનો સારો રહેશે.

કેંદ્રીય પૃથ્વી વિજ્ઞાન મંત્રાલયના પૂર્વ સેક્રેટરી એમ. રાજીવને કહ્યું, “વેધર મોડલ પરથી ખબર પડી છે કે, સપ્ટેમ્બરના પહેલા અઠવાડિયામાં એક દબાણની સિસ્ટમ સર્જાઈ રહી છે. જોકે, આખા દેશમાં નહીં ફક્ત મધ્ય ભારતમાં તેની અસર દેખાશે. એકદંર સપ્ટેમ્બરમાં ચોમાસું સારું રહી શકે છે. સાથે જ અલ નીનોનું સંકટ પણ રહેશે. જો મહિનો 5થી8 ટકાની સામાન્ય ઘટ સાથે પૂરો થાય તો ઓવરઓલ ચોમાસું કદાચ ઘટના ઝોનમાં નહીં રહે.”