અમેરીકાના સ્ટાર્ટ–અપમાં ભારતીયોનો દબદબો!

સ્ટાર્ટ-અપ અને આન્ત્રપ્રેન્યોર શબ્દો જાણીતા બની ગયા છે. તેની સાથે સાથે હવે યુનિકોર્ન શબ્દ પણ પ્રચલિત થતો જાય છે. કોઈ પણ નવી કંપની કે બીઝનેસ ફર્મનું સપનું હોય છે કે તે યુનિકોર્ન બને. પણ યુનિકોર્ન એટલે શું? ગુગલમાં સર્ચ કરશો તો સફેદ ઘોડો બતાવશે જેને પાંખો હોય અને કપાળ ઉપર એક અણીદાર શિંગડું હોય. આ તો પરીકથાઓમાં આવતું પ્રાણી થયું. બીઝનેસની દુનિયામાં યુનિકોર્ન એટલે બહુ મોટી કંપની. કેવડી મોટી કંપની? વેન્ચર કેપિટલ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં યુનિકોર્ન કંપની તેને કહેવાય જે સ્ટાર્ટ-અપ કંપનીનું વેલ્યુએશન એક અબજ ડોલર થઇ ગયું હોય! અમેરીકા તો નવા નવા સ્ટાર્ટ-અપનું હબ કહેવાય છે. ત્યાં યુનિકોર્ન કંપનીઓ પણ છેલ્લા પાંચ વર્ષમાં ઘણી ઉભી થઇ છે. પણ અડધાથી ઉપરની કંપનીઓના માલિક અમેરીકન નથી. મોટા ભાગના ઈમ્મીગ્રન્ટસ છે એટલે કે અમેરીકન વતનીઓ નથી! એમાં પણ મોટા ભાગના ભારતીયો છે!

એક સમય હતો કે અમેરીકાનો મોટેલ બીઝનેસ ગુજરાતીઓના હસ્તક હતો. આજે પણ અમેરીકાની હોટેલ ઇન્ડસ્ટ્રીમાં ગુજરાતીઓ અને પંજાબીઓની બહુમતી છે. ગયા વર્ષે સર્વે થયો એમાં સૌથી વધુ યુનિકોર્ન કંપનીઓ અમેરિકામાં છે પણ એમાંથી પંચાવન ટકા કંપનીઓના સ્થાપકો બહારથી આવેલા લોકો છે. અમેરીકા આવીને નવી તકો ઉભી કરીને તે તકોનો શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ અમેરીકનો નહિ પણ ભારતીયો અને ચાઇનીઝ લોકો કરી રહ્યા છે. અમેરીકામાં ભારતીયો કરતા ચાઈનીઝ લોકોની સંખ્યા વધુ છે. પણ યુનિકોર્ન કંપનીઓના સ્થાપકોની વાત કરીએ તો તેમાં કહાનીમાં ટ્વીસ્ટ છે. તેમાં ભારતીયો તો આજે પણ અવ્વલ નંબર ઉપર છે પણ ચાઇનીઝ લોકો ફેંકાઈ ગયા છે. તેનું સ્થાન ઇઝરાયેલના યહુદીઓએ લઇ લીધું છે. હાં જી, નેશનલ ફાઉન્ડેશન ઓફ અમેરીકન પોલીસી મુજબ અમેરીકાની લગભગ બધી યુનિકોર્ન કંપનીઓમાં મીનીમમ એક સ્થાપક નોન-અમેરીકન છે અને તેમાંથી ભારતીયો અને ઈઝરાયેલીઓ બહુમતીમાં છે.

ભારતીયો છાસઠ યુનિકોર્ન કંપની સાથે પ્રથમ ક્રમાંકે છે તો ઇઝરાયેલીઓ ચોપન યુનિકોર્ન સાથે દ્રિતીય ક્રમાંકે. ત્રીજો નંબર બ્રિટીશરોનો છે જેમણે સતાવીસ યુનિકોર્ન સ્થાપી છે તો તેના પછી બાવીસ યુનિકોર્ન સાથે કેનેડા ચોથા નંબરે છે. ચાઈના છેક પાંચમાં ક્રમે ધકેલાઈ ગયું છે. અમેરીકામાં વસતા ચાઇનીઝ લોકોની તાદાદ ભારતીયો અને બીજા બધા દેશોમાંથી અમેરીકા આવીને વસેલા ઈમ્મીગ્રન્ટ કરતા વધુ હોવા છતાં તેઓ માત્ર એકવીસ યુનિકોર્ન સ્થાપી શક્યા છે તો નાનકડા ફ્રાન્સના ફ્રેંચ લોકોએ અઢાર જેટલી યુનિકોર્ન બનાવી છે. તેના પછી જર્મની, રશિયા, યુક્રેઇન અને ઈરાન અનુક્રમે પંદર, અગિયાર, દસ અને આઠ યુનિકોર્ન કંપનીઓના સ્થાપકો છે.

ભારતીય ઈમ્મીગ્રન્ટ જીનીયસો જે અમેરીકન સ્ટાર્ટ-અપ કલ્ચરમાં રાજ કરે છે તેમાંથી અમુકના નામ જાણવા છે? ક્લબહાઉસના સ્થાપક રોહન શેઠ, રોબીનહુડના બૈજુ ભટ્ટ, ચેગ્ગના આયુષ ફુંભરા, ઇન્સ્ટાકાર્ટના અપૂર્વ મેહતા અને મુ સિગ્માના ધીરજ રાજારામ.