આજથી અમલમાં આવેલા 3 નવા ક્રિમિનલ કાયદાથી શું બદલાશે ? જાણો તેમના વિશે….

1 જુલાઈથી એટલે આજથી ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા, ભારતીય ન્યાય સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, સમગ્ર દેશમાં અમલમાં આવશે. 25 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ, રાષ્ટ્રપતિએ ત્રણ બિલોને તેમની સંમતિ આપી. ચાલો જાણીએ આ કાયદાના અમલ પછી શું બદલાશે…

ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા, ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 1 જુલાઈથી અમલી બનશે. આ દિવસથી, દાયકાઓ જૂના ભારતીય દંડ સંહિતા આઇપીસી , ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે. કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે ઓગસ્ટ 2023માં લોકસભામાં આ ત્રણ કાયદાઓને બદલવા માટેનું બિલ રજૂ કર્યું હતું. આઝાદી પહેલા બનેલા આ કાયદા હજુ પણ કાર્યરત છે.

શું છે ત્રણ નવા કાયદા?
1 જુલાઈથી જે ત્રણ નવા કાયદા અમલમાં આવશે તેમાં ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ છે. આ કાયદા અનુક્રમે ભારતીય દંડ સંહિતા
, ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ અને જૂના ભારતીય પુરાવા અધિનિયમનું સ્થાન લેશે. 12 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ, આ ત્રણ કાયદાઓને બદલવા માટેનું બિલ લોકસભામાં પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ પછી, તેને 20 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ લોકસભા અને 21 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ રાજ્યસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. 25 ડિસેમ્બર, 2023 ના રોજ, રાષ્ટ્રપતિએ ત્રણ બિલોને તેમની સંમતિ આપી. 24 ફેબ્રુઆરી, 2024 ના રોજ, કેન્દ્ર સરકારે જાહેરાત કરી હતી કે આ વર્ષે 1 જુલાઈથી ત્રણ નવા ફોજદારી કાયદા અમલમાં આવશે.

લોકસભામાં બિલ રજૂ કરતી વખતે, કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે કહ્યું હતું કે વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ 15 ઓગસ્ટ, 2022 ના રોજ લાલ કિલ્લા પરથી સંબોધન દરમિયાન દેશને પાંચ વચનો આપ્યા હતા. તેમાંથી એક પ્રતિજ્ઞા હતી કે અમે ગુલામીના તમામ નિશાનો ખતમ કરીશું. આ ત્રણેય ખરડા વડાપ્રધાન દ્વારા લેવામાં આવેલા વચનોમાંથી એકનું પાલન કરે છે.

ગૃહમંત્રી અમિત શાહે સંસદમાં જણાવ્યું હતું કે રાજ્યો, કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત, 22 હાઈકોર્ટ, ન્યાયિક સંસ્થાઓ, 142 સાંસદો અને 270 ધારાસભ્યો ઉપરાંત જનતાએ પણ આ બિલો અંગે સૂચનો આપ્યા છે. ચાર વર્ષથી આ અંગે ઘણી ચર્ચા થઈ રહી છે. સરકારે આ અંગે 158 બેઠકો કરી છે. બીલ પણ વિવિધ સમિતિની ભલામણોથી પ્રભાવિત છે.

કયા કાયદા બદલાશે?
ભારતીય દંડ સંહિતા: ભારતીય દંડ સંહિતા 1860 ને ભારતીય દંડ સંહિતા, 2023 દ્વારા બદલવામાં આવ્યાઆ છે. તે આઇપીસીની 22 જોગવાઈઓને રદ કરશે. આ સાથે, નવા કોડમાં આઇપીસીની 175 વર્તમાન જોગવાઈઓમાં ફેરફારો પ્રસ્તાવિત કરવામાં આવ્યા છે અને નવ નવા વિભાગો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. ભારતીય ન્યાયિક સંહિતા, 2023માં કુલ 356 કલમો છે.

પોતાના ભાષણ દરમિયાન ગૃહમંત્રીએ કહ્યું હતું કે આ નવો કાયદો દેશદ્રોહના ગુનાને સંપૂર્ણપણે રદ કરે છે. જો કે, રાજ્ય સામે ગુનાની જોગવાઈ છે. તેની કલમ 150 ભારતની સાર્વભૌમત્વ, એકતા અને અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકતા કૃત્યો સાથે સંબંધિત છે. તેમણે એ પણ ઉલ્લેખ કર્યો કે નવા કાયદામાં મોબ લિંચિંગના ગુનામાં સાત વર્ષની જેલ અથવા આજીવન અથવા મૃત્યુદંડની સજાની જોગવાઈ છે.

ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ:
બીજો કાયદો જે બદલવા જઈ રહ્યો છે તે છે ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડ, સીઆરપીસીની જગ્યાએ ‘ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા, 2023’ પ્રસ્તાવિત છે. . ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા દ્વારા સીઆરપીસીની નવ જોગવાઈઓ રદ કરવામાં આવી છે. આ સિવાય સીઆરપીસીની 107 જોગવાઈઓમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે અને આ કાયદામાં નવ નવી જોગવાઈઓ દાખલ કરવામાં આવી છે. ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતામાં કુલ 533 વિભાગો છે.

ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ:
ત્રીજો કાયદો ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ 1872 છે. તેની જગ્યાએ ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ, 2023 લાગુ કરવામાં આવશે. નવો કાયદો વર્તમાન એવિડન્સ એક્ટની પાંચ પ્રવર્તમાન જોગવાઈઓને રદ કરશે. આ બિલમાં 23 જોગવાઈઓમાં ફેરફારનો પ્રસ્તાવ છે અને એક નવી જોગવાઈ રજૂ કરવામાં આવી છે. તેમાં કુલ 170 વિભાગો છે.

ત્રણ નવા કાયદાથી શું બદલાશે?
કોઈપણ જે ભારતની સાર્વભૌમત્વ અથવા અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકે છે તેને આજીવન કેદની મહત્તમ સજાનો સામનો કરવો પડે છે. તે જ સમયે, મોબ લિંચિંગ અને સગીર સાથે બળાત્કારમાં સામેલ લોકોને મહત્તમ મૃત્યુદંડ આપવામાં આવી શકે છે. હત્યાના ગુનાની સજા મૃત્યુદંડ અથવા આજીવન કેદ હશે. બળાત્કારમાં સામેલ લોકોને ઓછામાં ઓછી 10 વર્ષની કેદ અથવા આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવશે અને સામૂહિક બળાત્કારમાં સામેલ લોકોને ઓછામાં ઓછી 20 વર્ષની કેદ અથવા તે વ્યક્તિની બાકીની આજીવન કેદની સજા કરવામાં આવશે.

બિલ અનુસાર, જો બળાત્કાર બાદ મહિલાનું મૃત્યુ થાય છે અથવા તે મહિલા સતત બેભાન રહે છે, તો ગુનેગારને 20 વર્ષથી ઓછી ન હોય તેવી સખ્ત કેદની સજા કરવામાં આવશે, જે આજીવન કેદ સુધી વધી શકે છે જુઓ વિગત ;

બિલની અન્ય વિશેષ જોગવાઈઓ
નાગરિકો તેમના અધિકારક્ષેત્રને ધ્યાનમાં લીધા વિના કોઈપણ પોલીસ સ્ટેશનમાં શૂન્ય એફઆઈઆર નોંધાવી શકશે.
ગુના નોંધાયા પછી 15 દિવસમાં ઝીરો એફઆઈઆર અધિકારક્ષેત્રના પોલીસ સ્ટેશનમાં મોકલવી ફરજિયાત રહેશે.
ઉલટ તપાસ અને અપીલ સહિતની સમગ્ર સુનાવણી વીડિયો કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવશે.
જાતીય અપરાધોનો ભોગ બનેલા લોકોના નિવેદનો રેકોર્ડ કરતી વખતે વિડિયોગ્રાફી ફરજિયાત રહેશે.
તમામ પ્રકારના સામૂહિક બળાત્કાર માટે 20 વર્ષ અથવા આજીવન કેદની સજા છે.
સગીર સાથે બળાત્કારની સજામાં મૃત્યુદંડનો સમાવેશ થાય છે.
FIR ના 90 દિવસની અંદર ચાર્જશીટ દાખલ કરવી ફરજિયાત