સ્કાય ફોર્સ, છાવા અને ગેમચેન્જર પર લાગ્યા ‘બ્લોક બુકિંગ’ના ગંભીર આરોપ, જાણો કેવી રીતે ટિકિટ બુકિંગમાં છેડછાડ કરવામાં આવે છે ??

છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી ફિલ્મોના બોક્સ ઓફિસ કલેક્શન પર સતત પ્રશ્નો ઉભા થઈ રહ્યા છે. એવા આરોપો છે કે નિર્માતાઓ ફિલ્મોની કમાણીને અતિશયોક્તિપૂર્ણ રીતે દર્શાવે છે જેથી દર્શકો થિયેટર સુધી પહોંચે. ટિકિટ બુકિંગ પ્લેટફોર્મ પર શો હાઉસફુલ દેખાય છે, પરંતુ જ્યારે લોકો થિયેટરોમાં પહોંચે છે ત્યારે સીટો ખાલી હોય છે. આ સંદર્ભમાં, ‘બ્લોક બુકિંગ’ અને ‘કોર્પોરેટ બુકિંગ’ જેવા શબ્દો પણ આવ્યા. ટ્રેડ વિશ્લેષક કોમલ નાહટાએ અક્ષય કુમાર અને વીર પહાડિયાની ‘સ્કાય ફોર્સ’ના નિર્માતાઓ પર સારા બોક્સ-ઓફિસ રિપોર્ટ્સ બતાવવા માટે બ્લોક બુકિંગનો આરોપ લગાવ્યો છે. શુક્રવાર, 14 જાન્યુઆરીએ રિલીઝ થઈ રહેલી વિકી કૌશલની ‘છાવા’ પર પણ આ જ આરોપો લગાવવામાં આવી રહ્યા છે. રામ ચરણની પાછલી રિલીઝ ‘ગેમ ચેન્જર’ વિશે પણ આવા જ દાવા કરવામાં આવ્યા હતા.

બ્લોક અને કોર્પોરેટ બુકિંગ શું છે?

ટ્રેડ એક્સપર્ટ અતુલ મોહન સમજાવે છે, “જો કોઈ અભિનેતા 20 બ્રાન્ડ્સને સમર્થન આપે છે, તો તે એક બ્રાન્ડને તેની નવીનતમ ફિલ્મ માટે 10,000 ટિકિટ ખરીદવાનું કહે છે. બદલામાં, તેઓ કેટલાક ચાર્જ માફ કરી શકે છે અથવા જાહેરાત શૂટ કરી શકે છે. આનો અર્થ એ છે કે 10,000 ટિકિટ કાયદેસર રીતે વેચાઈ રહી છે, ભલે અંતે થિયેટરો ખાલી હોય. પછી બ્લોક બુકિંગ થાય છે, જ્યાં નિર્માતા, અભિનેતા અથવા સ્ટુડિયો પોતાના પૈસાથી સંખ્યાબંધ સીટો માટે ચૂકવણી કરે છે. બંને કિસ્સાઓમાં, જ્યારે તમે બુકિંગ એપ્સ ખોલો છો, ત્યારે તમે જુઓ છો કે થિયેટરો ઝડપથી ભરાઈ રહ્યા છે. આ ફિલ્મ વિશે સકારાત્મક લાગણી બનાવે છે.”

રસપ્રદ છે કે વિકી કૌશલ અને રશ્મિકા મંદાનાની ‘છાવા’ પણ ‘મેડોક ફિલ્મ્સ’ દ્વારા બનાવવામાં આવી છે, જે ‘સ્કાય ફોર્સ’ ના નિર્માતા પણ છે. સ્વાભાવિક છે કે, આ આરોપોને કારણે સમગ્ર ભારતીય ફિલ્મ ઉદ્યોગની વિશ્વસનીયતા દાવ પર લાગી છે. પછી ભલે તે બોલિવૂડ ફિલ્મો હોય કે દક્ષિણ સિનેમા. પણ ખરેખર મામલો શું છે, ચાલો તેને સમજીએ.

ટિકિટનું ‘ફીડિંગ’ ૧૯૭૦ અને ૮૦ના દાયકામાં થયું હતું

ટ્રેડ એનાલિસ્ટ તરણ આદર્શે હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સને જણાવ્યું હતું કે ફિલ્મ ઉદ્યોગના મોટા નામો 1970 અને 80ના દાયકામાં પણ આવકના આંકડાઓમાં છેડછાડ કરતા હતા. તે કહે છે, “તે દિવસોમાં, બ્લોક બુકિંગને ‘ફીડિંગ’ કહેવામાં આવતું હતું. મેં તે સમયના એક ટોચના અભિનેતા સાથે વાત કરી, તેમણે મને કહ્યું કે લોકોમાં છાપ ઉભી કરવા માટે અમુક થિયેટરોમાં ટિકિટ ખરીદવામાં આવતી હતી. જેથી હાઉસફુલ બોર્ડ લગાવી શકાય. તે સમયે ફિલ્મો એકસાથે રિલીઝ થતી નહોતી. પછી એવું બનતું કે આજે ફિલ્મનો પ્રીમિયર દિલ્હીમાં હોય અને એક અઠવાડિયા પછી તે મુંબઈમાં હોય. પરંતુ જનતા આ ચર્ચાઓથી પરિચિત થઈ.

ટિકિટો વેચાઈ રહી છે, પણ થિયેટરો ખાલી છે, તો પછી નુકસાન કોને છે?

જોકે, પ્રદર્શકો, એટલે કે સિનેમા માલિકોને, આંકડાઓની આ હેરાફેરી અંગે કોઈ ફરિયાદ નથી. આનું કારણ એ છે કે ટેકનિકલી તેમની ટિકિટો વેચાઈ જાય છે. હા, એ અલગ વાત છે કે આ ટિકિટો સામાન્ય દર્શકને બદલે બીજા કોઈએ ખરીદી છે. તરણ આદર્શ કહે છે, ‘આજકાલ આ કામ મોટા સ્તરે થઈ રહ્યું છે.’ થિયેટર માલિકો આનાથી ખુશ છે. હવે, ફિલ્મના નિર્માતા પોતે ટિકિટ ખરીદતા હોય, અભિનેતા હોય કે સ્ટુડિયો, ટિકિટો વેચાઈ રહી છે.

અતુલ આગળ સમજાવે છે, ‘બ્લોક બુકિંગ આ રીતે થાય છે.’ જ્યાં કોઈ નિર્માતા, અભિનેતા કે સ્ટુડિયો અનેક બેઠકો માટે પોતાના ખિસ્સામાંથી પૈસા ખર્ચે છે. તે પોતાની ફિલ્મોની ટિકિટો પોતે ખરીદે છે. બંને કિસ્સાઓમાં, જ્યારે તમે ટિકિટ બુકિંગ એપ ખોલો છો, ત્યારે તમે જોશો કે થિયેટરો ઝડપથી ભરાઈ રહ્યા છે. આનાથી દર્શકોમાં ફિલ્મ વિશે સકારાત્મક વિચારસરણી પેદા થાય છે.

‘ગેમ ચેન્જર’ એ ખરેખર કેટલી કમાણી કરી ?

તાજેતરમાં રિલીઝ થયેલી રામ ચરણ અને કિયારા અડવાણી અભિનીત ફિલ્મ ‘ગેમ ચેન્જર’ના નિર્માતાઓ પર પણ આ રણનીતિનો ઉપયોગ કરવાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હતો. નિર્માતાઓએ દાવો કર્યો હતો કે ફિલ્મે વિશ્વભરમાં ૧૮૬ કરોડ રૂપિયાની કમાણી કરી છે. પરંતુ એવું માનવામાં આવે છે કે તેની વાસ્તવિક કમાણી ૮૦ કરોડ રૂપિયા હતી!

કુણાલ કોહલીએ કહ્યું – આ ફક્ત વાસ્તવિકતાથી દૂર રહેવાનો એક રસ્તો છે

તાજેતરમાં, ‘હમ તુમ’ જેવી ફિલ્મોના દિગ્દર્શક કુણાલ કોહલીએ બ્લોક બુકિંગને ‘બકવાસ’ ગણાવ્યું. યુટ્યુબર અલીના ગાંધી સાથેની વાતચીતમાં કુણાલે કહ્યું, “તો આપણે ફિલ્મ બનાવીએ છીએ, ફિલ્મ રિલીઝ કરીએ છીએ અને પછી તેને બતાવવા માટે ટિકિટ ખરીદીએ છીએ? તમે આ કરી રહ્યા છો કારણ કે તમે અહંકારી છો. તમે કોઈ સ્ટારને લાડ લડાવવા માંગો છો અને તેને તેની વાસ્તવિકતા બતાવવા માંગતા નથી. અથવા તમે તે દિગ્દર્શક કે નિર્માતાને લાડ લડાવવા માંગો છો.

શિબાશીષે સ્વીકાર્યું કે આ સામાન્ય પ્રેક્ષકો સાથે છેતરપિંડી છે

પ્રોડ્યુસર્સ ગિલ્ડ ઓફ ઈન્ડિયાના પ્રમુખ શિબાશીષ સરકાર માને છે કે આ સામાન્ય લોકો સાથે છેતરપિંડી છે. તે કહે છે, ‘મને લાગે છે કે આખરે જે થઈ રહ્યું છે તે એ છે કે ઉદ્યોગની વિશ્વસનીયતા ઘટી રહી છે. અહીં એકમાત્ર દલીલ એ છે કે તમે ‘માંગ’ વિશે ધારણા કરી રહ્યા છો.

સૌથી મોટો પ્રશ્ન એ છે કે આપણે તેને કેવી રીતે ટ્રેક કરીશું?

શિબાશીષ સરકારે વધુમાં ઉમેર્યું, “વિશ્વભરના વિકસિત બજારોમાં, રેન્ટ્રેક (સંગ્રહ પર દેખરેખ રાખવા માટે) જેવી સિસ્ટમો છે. કમનસીબે, ભારતમાં આવું બન્યું નથી. જો કે આ કોઈ નવી વાત નથી, પરંતુ આ બાબતો હવે ખૂબ જ વધી રહી છે. તો, જો તમને નકલી કલેક્શન પકડવા માટે કોઈ સિસ્ટમ મળી જાય, તો પણ તમને કેવી રીતે ખબર પડશે કે કોણ મોટી માત્રામાં છેતરપિંડી કરીને ટિકિટ બુક કરાવી રહ્યું છે? તમે દરેક થિયેટરમાં સીસીટીવી કેમેરા લગાવી શકતા નથી.