હું માત્ર જીવિત છું…અમદાવાદ વિમાન દુર્ઘટનામાં બચી ગયેલા એકમાત્ર વ્યક્તિ વિશ્વાસ કુમારને ગંભીર બીમારી, જાણો શું છે તેના લક્ષણ
અમદાવાદ વિમાન દુર્ઘટના જેને લોકો હજુ ભૂલી શક્યા નથી. 12 જૂન 2025નો એ કાળો દિવસ જેમાં એર ઈન્ડિયાનું વિમાન ક્રેશ થતાં 241 લોકોના મોત નિપજ્યાં હતા. ત્યારે એક ચમત્કાર કહી શકાય તેમ આ ગોઝારી દુર્ઘટનામાં માત્ર એક મુસાફર બચી ગયો હતો જેનું નામ છે વિશ્વાસ કુમાર. આ દુર્ઘટનાને આટલા મહિનાઓ વીતી ગયા છતાં વિશ્વાસ તેને ભૂલી શક્યો નથી. એર ઇન્ડિયા ક્રેશમાંથી એકમાત્ર બચી ગયેલા વ્યક્તિ વિશ્વાસ કુમાર રમેશ હતા, પરંતુ અસ્તિત્વની લડાઈ જીત્યા પછી, વાસ્તવિક લડાઈ હમણાં જ શરૂ થઈ છે. તેઓ હાલમાં PTSD અને સર્વાઇવર ગિલ્ટ સામે ઝઝૂમી રહ્યા છે.
વિશ્વાસ કુમારના શબ્દોમાં પીડા
વિશ્વાસ કુમાર રમેશ પોતાને “સૌથી ભાગ્યશાળી જીવિત માણસ” કહે છે, પરંતુ તેમના શબ્દોમાં ઊંડી પીડા છુપાયેલી છે. ૧૨ જૂને અમદાવાદમાં એર ઇન્ડિયાના વિમાન દુર્ઘટનામાં 241 લોકોના મોત થયા હતા, અને રમેશ એકમાત્ર બચી ગયો હતો. તેનો નાનો ભાઈ અજય પણ તે જ ફ્લાઇટમાં હતો, થોડી સીટો દૂર બેઠો હતો. રમેશ કોઈક રીતે બળતા કાટમાળમાંથી બચી ગયો, પરંતુ તે દિવસની યાદો હજુ પણ તેને સતાવે છે. તે કહે છે, “હું હજુ પણ તે ક્ષણમાં ફસાયેલો અનુભવું છું. હું રાત્રે ઊંઘી શકતો નથી. મને સૌથી વધુ સતાવતો પ્રશ્ન એ છે કે: જો મારો ભાઈ બચી ન શક્યો, તો હું કેમ બચી ગયો?” આ અકસ્માતે તેની શારીરિક સ્થિતિ જ નહીં પરંતુ તેની માનસિક સ્થિતિને પણ હચમચાવી નાખી છે.
રમેશ હવે ઇંગ્લેન્ડના લેસ્ટરમાં રહે છે, પરંતુ કહે છે કે તેનું જીવન સંપૂર્ણપણે બદલાઈ ગયું છે. “હું મોટાભાગે મારા રૂમમાં એકલો બેઠો છું. હું મારી પત્ની કે પુત્ર સાથે વાત કરતો નથી. તે રાત મારા મગજમાંથી જતી નથી,” રમેશ કહે છે. રમેશના મતે, પગ, ખભા અને પીઠમાં ઇજાઓને કારણે તે હજુ પણ શરીરમાં દુખાવો અનુભવે છે, પરંતુ સૌથી વધુ દુખાવો તેની અંદર છે. રમેશ કહે છે, “મારો ભાઈ મારો સહારો હતો. તેણે હંમેશા મને ટેકો આપ્યો. હવે હું સંપૂર્ણપણે એકલો છું.” ડોક્ટરોએ તેને પોસ્ટ-ટ્રોમેટિક સ્ટ્રેસ ડિસઓર્ડર (PTSD) હોવાનું નિદાન કર્યું છે, પરંતુ ઘરે પાછા ફર્યા પછી તેને યોગ્ય સારવાર મળી નથી. હવે પ્રશ્ન એ છે કે: પોસ્ટ-ટ્રોમેટિક સ્ટ્રેસ ડિસઓર્ડર શું છે? તેના લક્ષણો શું છે, અને તે ક્યારે જીવલેણ બને છે?
PTSD શું છે?
PTSD એટલે ‘પોસ્ટ-ટ્રોમેટિક સ્ટ્રેસ ડિસઓર્ડર’. જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ખૂબ જ ભયાનક અથવા આઘાતજનક ઘટનાનો અનુભવ કરે છે, ત્યારે તે ઘટનાની અસર તેમના મન અને વિચારો પર લાંબા સમય સુધી રહે છે. આવી સ્થિતિમાં, મન વારંવાર તે ઘટનાને એવી રીતે યાદ કરે છે જાણે તે આજે બની રહી હોય. આ PTSD છે. વિશ્વાસ કુમાર રમેશ પણ 12 જૂને થયેલા વિમાન દુર્ઘટનાથી સતત ત્રાસી જાય છે.
PTSD ના લક્ષણો શું છે?
જ્યારે કોઈ વ્યક્તિ ભયાનક અથવા આઘાતજનક ઘટનાનો અનુભવ કરે છે, ત્યારે તેની અસરો લાંબા સમય સુધી ટકી શકે છે. આવા લોકો ઘણીવાર
• વારંવાર ઘટનાને યાદ કરે છે (દુઃસ્વપ્નો દ્વારા)
• દોષિત લાગે છે અથવા બચી જવા માટે શરમ અનુભવે છે.
• એવી જગ્યાઓ અથવા વસ્તુઓ ટાળો જે તેમને ઘટનાની યાદ અપાવે છે.
• અનિદ્રા, ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મુશ્કેલી, અથવા લોકો સાથે વાત કરવાની ઇચ્છા ન રાખવા જેવી સમસ્યાઓનો અનુભવ કરો.
• સુન્નતા અને હતાશાની લાગણી, અને ક્યારેક આત્મહત્યા પણ અનુભવો.
નિષ્ણાતો માને છે કે મોટા આઘાતનો અનુભવ કરતા લગભગ 8 થી 15% લોકો PTSD વિકસાવી શકે છે, જેને વ્યાવસાયિક મદદની જરૂર હોય છે.
જ્યારે અકસ્માતમાંથી બચી જવાથી પણ ભૂલ લાગે છે
રમેશ જેવા ઘણા લોકો બચી ગયેલા અપરાધ સાથે પણ સંઘર્ષ કરે છે. તેઓ પોતાને પૂછતા રહે છે, “જ્યારે બીજાઓ બચી શક્યા નહીં ત્યારે હું કેવી રીતે બચી શક્યો?” મનોવૈજ્ઞાનિકોના મતે, આ એક પ્રકારનું ગહન દુઃખ છે. જો આ લાગણી લાંબા સમય સુધી રહે અથવા રોજિંદા જીવનને અસર કરે, તો તે PTSD અથવા હતાશાનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
એક અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે ઘણા લોકો અકસ્માત અથવા વિસ્ફોટ પછી વર્ષો સુધી PTSD લક્ષણોનો અનુભવ કરતા રહ્યા, ખાસ કરીને જેમણે કોઈ પ્રિયજન ગુમાવ્યું હોય.
કોઈ વ્યક્તિ આઘાતમાંથી કેવી રીતે બહાર આવી શકે?
નિષ્ણાતો કહે છે કે PTSDમાંથી સાજા થવા માટે સમય અને ટેકો બંનેની જરૂર પડે છે. શું થયું તે વિશે ખુલ્લેઆમ વાત કરવી, પરિવાર અને મિત્રો સાથે સમય વિતાવવો, અથવા જૂથમાં જોડાવું ખૂબ મદદરૂપ થઈ શકે છે.
ઘણા લોકો અન્ય લોકોને મદદ કરીને, જેમ કે પીડિતોના પરિવારોને ટેકો આપવો અથવા તેમના પ્રિયજનોની યાદમાં કંઈક સારું કરવું, તેમના દુઃખમાં અર્થ શોધે છે. નિષ્ણાતો કહે છે, “જ્યારે તમે તમારા દુઃખને કોઈ સારામાં ફેરવો છો, ત્યારે તમારું મન ધીમે ધીમે હળવા થવા લાગે છે.”
