Ram Sutar: વિશ્વની સૌથી ઊંચી પ્રતિમા બનાવનાર સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીના શિલ્પકાર રામ સુતારનું નિધન, 100 વર્ષની વયે લીધા અંતિમ શ્વાસ
વિશ્વની સૌથી ઊંચી પ્રતિમા, સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીના પ્રખ્યાત શિલ્પકાર અને સ્થાપત્યકાર રામ વણજી સુતારનું બુધવારે મોડી રાત્રે તેમના નોઈડા નિવાસસ્થાને અવસાન થયું છે. તેમના પુત્ર અનિલ સુતારએ આ બાબતે માહિતી આપી હતી. તેઓ 100 વર્ષના હતા અને લાંબા સમયથી વય સંબંધિત બીમારીઓથી પીડાતા હતા. ગુરુવારે જારી કરાયેલા એક અખબારી નિવેદનમાં, અનિલ સુતારએ કહ્યું, “ખૂબ દુઃખ સાથે અમે તમને જણાવીએ છીએ કે મારા પિતા શ્રી રામ વણજી સુતારનું 17 ડિસેમ્બરની મધ્યરાત્રિએ અમારા નિવાસસ્થાને અવસાન થયું હતું.”
મહારાષ્ટ્રમાં થયો હતો રામ સુતારનો જન્મ
19 ફેબ્રુઆરી, 1925 ના રોજ મહારાષ્ટ્રના હાલના ધુળે જિલ્લાના ગોંડુર ગામમાં એક સાધારણ પરિવારમાં જન્મેલા, રામ સુતાર બાળપણથી જ શિલ્પકળા પ્રત્યે ઝુકાવ ધરાવતા હતા. તેમણે મુંબઈની જે.જે. સ્કૂલ ઓફ આર્ટ એન્ડ આર્કિટેક્ચરમાં અભ્યાસ કર્યો હતો અને ગોલ્ડ મેડલ મેળવ્યો હતો. ત્યારબાદ તેમણે એક લાંબી અને નોંધપાત્ર સર્જનાત્મક સફર શરૂ કરી જે ભારતીય શિલ્પને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ ગઈ.
તેમની પ્રખ્યાત પ્રતિમાઓ
સંસદ સંકુલમાં સ્થાપિત ધ્યાનસ્થ મુદ્રામાં મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમા અને ઘોડા પર સવાર છત્રપતિ શિવાજી મહારાજની ભવ્ય પ્રતિમા તેમની મુખ્ય કૃતિઓમાંની એક છે. દેશના પ્રથમ નાયબ વડા પ્રધાન અને ગૃહ પ્રધાન સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલને સમર્પિત ગુજરાતમાં સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીએ તેમને વૈશ્વિક સ્તરે ઓળખ અપાવી.
રામ સુતારને તેમના યોગદાન માટે પદ્મશ્રી (1999) અને પદ્મ ભૂષણ (2016) એનાયત કરવામાં આવ્યા હતા. તાજેતરમાં તેમને મહારાષ્ટ્ર સરકારના સર્વોચ્ચ સન્માન, મહારાષ્ટ્ર ભૂષણ એવોર્ડથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. રામ સુતારનું અવસાન ભારતીય કલા અને સાંસ્કૃતિક જગત માટે એક અપૂર્ણ નુકસાન છે. તેમના કાર્યો અને વારસો આવનારી પેઢીઓને પ્રેરણા આપતા રહેશે.
ચંબલ નદીની પ્રતિમાને મળી માન્યતા
પદ્મ ભૂષણ પુરસ્કાર વિજેતા શિલ્પકાર રામ સુતાર વિશે સૌથી રસપ્રદ વાત એ છે કે તેઓ એક સમયે માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયમાં સલાહકાર હતા, જ્યાં તેમણે પંચવર્ષીય યોજનાઓ માટે મોડેલો ડિઝાઇન કર્યા હતા. તેમણે 1959 માં સરકારી નોકરી છોડી દીધી અને પછી પોતાને સંપૂર્ણપણે પોતાની કારીગરી માટે સમર્પિત કરી દીધા. તેમણે તેમના લાંબા વ્યાવસાયિક કારકિર્દીમાં 50 થી વધુ સ્મારકો બનાવ્યા છે.
રામ સુતારને પહેલી મોટી ઓળખ મધ્યપ્રદેશમાં ગાંધી સાગર ડેમ પર બનેલી ચંબલ નદીની પ્રતિમા સાથે મળી. આ 45 ફૂટ ઊંચી પ્રતિમા એક જ ખડકમાંથી કોતરવામાં આવી હતી. મધ્ય ભારતના કઠોર ભૂપ્રદેશમાંથી વહેતી ચંબલ નદીને “માતા ચંબલ” તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે, જેના બે બાળકો મધ્યપ્રદેશ અને રાજસ્થાન છે. જ્યારે તત્કાલીન વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુએ આ ચંબલ પ્રતિમા જોઈ, ત્યારે તેમણે રામ સુતારને બીજા મોટા પ્રોજેક્ટમાં સામેલ કરવાનું નક્કી કર્યું. નેહરુના વિકાસના દ્રષ્ટિકોણમાં બંધોએ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. તેઓ એ પણ જાણતા હતા કે આ બંધોના નિર્માણ માટે શ્રમ અને જીવનનો મોટો ખર્ચ જરૂરી છે.
મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાઓને આકાર આપ્યો
ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી તરીકે નરેન્દ્ર મોદીએ સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી માટે રામ સુતારની પસંદગી કરી ત્યાં સુધીમાં, તેઓ પહેલાથી જ એક સ્થાપિત અને પ્રખ્યાત શિલ્પકાર હતા. સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટીની કુલ ઊંચાઈ 240 મીટર છે, જેમાં 58-મીટરનો આધાર પણ શામેલ છે. આ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં સ્ટેચ્યુ ઓફ લિબર્ટીની ઊંચાઈ કરતાં લગભગ બમણી છે.
રામ સુતારના કાર્યોમાં, મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાઓ સૌથી પ્રખ્યાત છે. 1969 માં ગાંધીજીની જન્મ શતાબ્દી માટે તેમના દ્વારા ડિઝાઇન કરાયેલ ગાંધીજીની પ્રતિમા, તેમનું સૌથી વધુ માન્યતા પ્રાપ્ત કાર્ય છે. ભારતે આ પ્રતિમાની પ્રતિકૃતિઓ બ્રિટન, ફ્રાન્સ, રશિયા અને ઘણા લેટિન અમેરિકન દેશોને ભેટમાં આપી હતી. આ પ્રતિમાની સૌથી મોટી પ્રતિકૃતિ નવી દિલ્હીના પ્રગતિ મેદાનમાં સ્થાપિત છે, જે 1972 ના આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર મેળા માટે બનાવવામાં આવી હતી.
આ પણ વાંચો :લોકસભામાં ‘જી રામ-જી બિલ’ પાસ! વિપક્ષ દ્વારા ગૃહમાં બિલની કોપી ફાડવામાં આવી: ભારે હંગામો, જાણો શું છે ‘જી રામ-જી બિલ’
ધ્યાન મુદ્રામાં મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાઓ પણ રામ સુતારના શ્રેષ્ઠ કાર્યોમાં શામેલ છે. આવી એક પ્રતિમા સંસદ ભવનના સંકુલમાં સ્થાપિત છે, જ્યારે અન્ય ગાંધીનગર સહિત અનેક સ્થળોએ અસ્તિત્વમાં છે. સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી એ રામ સુતારનું બીજું ભવ્ય કાર્ય છે, જેનું અનાવરણ બુધવારે ગુજરાતના સુરતમાં પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ પહેલા 2016 માં, પીએમ મોદીએ જર્મનીના હેનોવરમાં મહાત્મા ગાંધીની પ્રતિમાનું અનાવરણ કર્યું હતું.
