AMU Minority Status : અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીનો લઘુમતી તરીકેનો દરજ્જો યથાવત, સુપ્રીમ કોર્ટનો ફેસલો

અલીગઢ મુસ્લિમ યુનિવર્સિટી (AMU) એ લઘુમતી સંસ્થાન છે કે નહીં તેના દરજ્જા અંગે સુપ્રીમ કોર્ટનો ચુકાદો આવી ગયો છે. સાત જજોની બેન્ચે આ મામલે ચુકાદો સંભળાવ્યો છે. આ ચુકાદો એટલા માટે પણ મહત્ત્વપૂર્ણ છે કેમ કે આજે સીજેઆઈ ચંદ્રચૂડ નિવૃત્ત થઈ રહ્યા છે અને નિવૃત્તિના દિવસે જ તેમણે આ ઐતિહાસિક ચુકાદો આપ્યો છે. સાત જજોની બેન્ચે 4-3 ના બહુમતથી આ અંગે ચુકાદો આપ્યો હતો.

SC એ 1967 ના નિર્ણયને પલટી નાખ્યો

સર્વોચ્ચ અદાલતે, 4-3ની બહુમતીથી, 1967ના નિર્ણયને નકારી કાઢ્યો જે AMUને લઘુમતીનો દરજ્જો નકારવા માટેનો આધાર બની ગયો હતો. જો કે, તેણે આ ચુકાદામાં વિકસિત સિદ્ધાંતોના આધારે એએમયુના લઘુમતી દરજ્જાને નવેસરથી નક્કી કરવા માટે 3 ન્યાયાધીશોની બેન્ચ પર છોડી દીધું. નવી બેંચ નિયમો અને શરતોના આધારે યુનિવર્સિટીના લઘુમતી દરજ્જાનો નિર્ણય કરશે.

જાન્યુઆરી 2006માં, અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે 1981ના કાયદાની જોગવાઈને ફગાવી દીધી હતી, જેના હેઠળ AMUને લઘુમતીનો દરજ્જો આપવામાં આવ્યો હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે તેના નિર્ણયમાં કહ્યું હતું કે 2006ના અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટના નિર્ણયની માન્યતા નક્કી કરવા માટે 3 જજોની નવી બેંચની રચના કરવા માટે કેસના કાગળો CJI સમક્ષ મૂકવામાં આવે. તેના 1967ના નિર્ણયને ફગાવી દેતા સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે AMU કેન્દ્રીય યુનિવર્સિટી હોવાથી તેને લઘુમતી સંસ્થા ગણી શકાય નહીં.

CJI એ પોતાના નિર્ણયમાં એમ પણ કહ્યું કે કલમ 30 દ્વારા આપવામાં આવેલ અધિકાર સંપૂર્ણ નથી. આમ લઘુમતી સંસ્થાનું નિયમન કલમ 19(6) હેઠળ સુરક્ષિત છે. તેમણે કહ્યું કે એસજીએ કહ્યું છે કે કેન્દ્ર પ્રાથમિક વાંધાઓ પર આગ્રહ નથી કરી રહ્યું કે 7 જજોનો સંદર્ભ આપી શકાય નહીં. એ વાતને નકારી શકાય નહીં કે કલમ 30 લઘુમતીઓ સામે બિન-ભેદભાવની ખાતરી આપે છે. પ્રશ્ન એ છે કે શું ભેદભાવ ન કરવાના અધિકારની સાથે કોઈ વિશેષ અધિકાર છે?

વિવાદ શું હતો ?

AMUના લઘુમતી દરજ્જા અંગેનો વિવાદ 1965માં શરૂ થયો હતો. તત્કાલિન કેન્દ્ર સરકારે 20 મે 1965ના રોજ AMU એક્ટમાં સુધારો કરીને સ્વાયત્તતા ખતમ કરી દીધી હતી. જેને અઝીઝ બાશાએ 1968માં સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો હતો. ત્યારે પાંચ જજોની બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો કે AMU લઘુમતી સંસ્થા નથી. તેમાં ખાસ વાત એ હતી કે AMUને પક્ષકાર બનાવવામાં આવી નહોતી. 1972માં ઈન્દિરા ગાંધી સરકારે પણ સ્વીકાર્યું હતું કે AMU લઘુમતી સંસ્થા નથી. યુનિવર્સિટીમાં પણ આનો વિરોધ થયો હતો. પાછળથી ઈન્દિરા ગાંધી સરકારે 1981માં AMU એક્ટમાં ફેરફારો કર્યા અને યુનિવર્સિટીને લઘુમતી સંસ્થા તરીકે જાહેર કરી. પછી 2006માં, AMUની JN મેડિકલ કોલેજમાં મુસ્લિમો માટે 50 ટકા MD, MS સીટો અનામત રાખવાના વિરોધમાં હિંદુ વિદ્યાર્થીઓ અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટમાં પહોંચ્યા હતા. હાઈકોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે AMU લઘુમતી સંસ્થા ન હોઈ શકે. આ નિર્ણયના વિરોધમાં AMU સુપ્રીમ કોર્ટમાં ગઈ હતી. ત્યારથી આ કેસ વિચારણા હેઠળ છે.