RBIની મોટી ગિફ્ટ: હવે EMI બાઉન્સ થશે તો પણ બેંક નહીં વસૂલી શકે વધુ વ્યાજ
ભારતીય રિઝર્વ બેંકે (Reserve Bank of India) કરોડો લોન ધારકોને મોટી રાહત આપતા નિયમોમાં સુધારો કર્યો છે. આરબીઆઈએ બેંકો અને એનબીએફસીને સૂચના આપી છે કે જો કોઈ લોન લેનાર (Loan Account Borrower) સમયસર EMI ચૂકવવામાં અસમર્થ હોય અથવા EMI બાઉન્સ (Loan EMI Bounce Rules) થાય, તો તેના પર દંડ લાદવામાં આવી શકે છે, પરંતુ આ દંડ પર વ્યાજ વસૂલવામાં આવી શકે નહીં.
આરબીઆઈએ બેંકોની મનમાની પર પ્રતિબંધ લગાવ્યો છે. RBIએ કહ્યું છે કે બેંકો અને નોન બેંકિંગ ફાઇનાન્શિયલ કંપનીઓએ તેમની આવક વધારવા માટે દંડના વ્યાજને એક માધ્યમ બનાવ્યું છે. જેના કારણે ખાતેદારોને મુશ્કેલી પડી રહી છે. હવે આરબીઆઈએ આ માટે સંશોધિત માર્ગદર્શિકા જારી કરી છે, જે મુજબ બેંકો અને એનબીએફસી લોનના ઈએમઆઈ બાઉન્સ પર દંડ લાદવામાં સક્ષમ હશે, પરંતુ તેના પર વ્યાજ નહીં.
RBIએ શું કહ્યું – આરબીઆઈએ બેંકો અને નોન-બેંકિંગ ફાઈનાન્સિયલ કંપનીઓ (NBFC) દ્વારા તેમની આવક વધારવાના સાધન તરીકે ‘દંડીય વ્યાજ’નો ઉપયોગ કરવાના વલણ પર ચિંતા વ્યક્ત કરી છે. સેન્ટ્રલ બેંકે આ અંગે સુધારેલા નિયમો જારી કર્યા છે. નવા નિયમો હેઠળ, લોનની ચુકવણીમાં ડિફોલ્ટના કિસ્સામાં, બેંકો હવે સંબંધિત ગ્રાહક પર માત્ર ‘વાજબી’ દંડ વસૂલ કરી શકશે.’
રિઝર્વ બેંક દ્વારા શુક્રવારે ‘યોગ્ય ધિરાણ વ્યવહાર – લોન એકાઉન્ટ્સ પર દંડાત્મક ચાર્જ’ અંગે જારી કરાયેલ એક સૂચનામાં કહેવામાં આવ્યું છે કે બેંકો અને અન્ય ધિરાણ સંસ્થાઓને 1 જાન્યુઆરી, 2024થી દંડાત્મક વ્યાજ વસૂલવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં. RBIએ લોન લેનાર દ્વારા લોન કરારની શરતોનું પાલન ન કરવા બદલ બેંકો ‘દંડની ફી’ વસૂલી શકે છે તેમ સ્પષ્ટ કર્યું હતું. જોકે તેને દંડાત્મક વ્યાજ તરીકે વસૂલવામાં આવશે નહીં. મહત્વનું છે કે અત્યાર સુધી બેંકો દંડાત્મક વ્યાજને એડવાન્સ પર વસૂલવામાં આવતા વ્યાજ દરોમાં ઉમેરી દેતી હતી.
આ સાથે રિઝર્વ બેંકે સ્પષ્ટતા કરી છે કે દંડની ફી વ્યાજબી હોવી જોઈએ. તે કોઈપણ લોન અથવા પ્રોડક્ટ કેટેગરી તરફ પક્ષપાત ન હોવો જોઈએ. નોટિફિકેશનમાં જણાવવામાં આવ્યું છે કે દંડાત્મક ચાર્જનું કોઈ મૂડીકરણ થશે નહીં. આવા શુલ્ક પર કોઈ વધારાના વ્યાજની ગણતરી કરવામાં આવશે નહીં.
જો કે, કેન્દ્રીય બેંકની આ સૂચનાઓ ક્રેડિટ કાર્ડ, બાહ્ય કોમર્શિયલ લોન, ટ્રેડ ક્રેડિટ વગેરે પર લાગુ થશે નહીં. સેન્ટ્રલ બેંકે જણાવ્યું હતું કે, “દંડકીય વ્યાજ/ફી લાદવાનો હેતુ લોન લેનારામાં શિસ્તની ભાવના લાવવાનો છે. તેનો ઉપયોગ બેંકોએ તેમની આવક વધારવા માટેના માધ્યમ તરીકે ન કરવો જોઈએ.
