Happy Birthday JAMNAGAR : નવાનગરથી નવલું જામનગર, એક રજવાડામાંથી ‘ગ્લોબલ મેડિસિન હબ’ બનવા સુધીની સફર

આજે શ્રાવણ સુદ સાતમ, એટલે કે ઐતિહાસિક નવાનગર અને આધુનિક જામનગરનો સ્થાપના દિન. આજથી 486 વર્ષ પૂર્વે, વિક્રમ સંવત 1596 (ઈ.સ. 1540) માં, કચ્છના જાડેજા રાજવી જામ રાવળ દ્વારા રંગમતી અને નાગમતી નદીઓના સંગમ સ્થાને આ ગૌરવશાળી શહેરનો પાયો નંખાયો હતો. એક નાના રજવાડામાંથી “બ્રાસ સિટી” અને હવે “ગ્લોબલ મેડિસિન હબ” તરીકે ઉભરી રહેલું જામનગર તેની વિકાસયાત્રામાં અનેક સીમાચિહ્નો સર કરી ચૂક્યું છે.

નવાનગરની સ્થાપના: એક દીર્ઘદ્રષ્ટિનો પ્રારંભ

જામ રાવળ, જેઓ કચ્છમાંથી સૌરાષ્ટ્રમાં આવ્યા હતા, તેમણે અનેક પ્રદેશો જીતીને પોતાના સામ્રાજ્યનો વિસ્તાર કર્યો. એક સ્થિર અને મધ્યસ્થ રાજધાનીની જરૂરિયાત સમજીને, તેમણે જૂના નાગના (આજનું જૂના નાગનેશ) નજીક, બે નદીઓના સંગમ સ્થાને નવા શહેરની સ્થાપના કરવાનું નક્કી કર્યું. કહેવાય છે કે આ જગ્યા તેમને અત્યંત શુભ અને સુરક્ષિત લાગી હતી. આ નવનિર્મિત શહેર “નવાનગર” તરીકે ઓળખાયું, જે આજે જામનગર તરીકે વિશ્વભરમાં જાણીતું છે. જાડેજા વંશના ક્ષત્રિય શાસકોએ અહીંના સ્થાનિક શાસકોને હરાવીને એક મજબૂત રાજ્યની સ્થાપના કરી, જેણે સદીઓ સુધી સૌરાષ્ટ્રના રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક નકશા પર પોતાનું પ્રભુત્વ જાળવી રાખ્યું.

આ પણ વાંચો : ‘દોસ્ત-દોસ્ત’ કહીને ટ્રમ્પે પીઠમાં ખંજર ભોંક્યુ : ભારત ઉપર 25% ટેરિફની જાહેરાત, જાણો દેશમાં કોને પડશે ફટકો ?

રાજવીઓનું અમૂલ્ય યોગદાન વિકાસના શિલ્પકારો

જામનગરના રાજવીઓએ શહેરના વિકાસમાં અમૂલ્ય યોગદાન આપ્યું છે.અને
જામ રાવળ શહેરના સ્થાપક તરીકે, તેમણે પાયાની સુવિધાઓ અને વહીવટી માળખું સ્થાપિત કર્યું.

રાજા રણમલ: તેમના શાસનકાળમાં શહેરના મધ્યમાં ભવ્ય રણમલ તળાવનું નિર્માણ થયું, જે આજે પણ શહેરનું એક મહત્વનું જળાશય છે.

*રાજા વિભોજી-2:
(1852-1895) તેમના શાસનને જામનગરના વિકાસનો સુવર્ણ યુગ ગણવામાં આવે છે. તેમણે શૈક્ષણિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રવૃત્તિઓને પ્રોત્સાહન આપ્યું, જેમાં સંગીત શાળાની સ્થાપના પણ સામેલ છે.

જામરણજીતસિંહજી :

ક્રિકેટના આંતરરાષ્ટ્રીય ફલક પર જામનગરને ઓળખ અપાવનાર જામ રણજીતસિંહજીએ રમતગમત ક્ષેત્રે પણ પ્રગતિનો માર્ગ મોકળો કર્યો. તેમની આગવી શૈલી અને રમતમાં નિપુણતાએ તેમને “રનજી” તરીકે વિશ્વભરમાં પ્રખ્યાત કર્યા.

રાજાશાહી સમયના અનેક ભવ્ય સ્થાપત્યો વારસો

શહેર આજે પણ રાજાશાહી સમયના અનેક ભવ્ય સ્થાપત્યોનું ઘર છે, જેમ કે વિલિંગ્ટન ક્રેસન્ટ, દરબારગઢ, લાખોટા કોઠો (તળાવ મધ્યે), ભૂજીયો કોઠો, પંચેશ્વર ટાવર, અને માંડવી ટાવર. આ સ્થાપત્યો શહેરના સમૃદ્ધ ભૂતકાળની ગાથા કહે છે. લાખોટા કોઠામાં આવેલું પુરાતત્વીય સંગ્રહાલય જામનગરના સાંસ્કૃતિક વારસાને જીવંત રાખે છે.

ઔદ્યોગિક ક્રાંતિ: “બ્રાસ સિટી”

જામનગરને “બ્રાસ સિટી” તરીકેની ઓળખ તેના બ્રાસપાર્ટ્સ ઉદ્યોગને કારણે મળી છે. આ ઉદ્યોગ ભારતમાં સૌથી મોટો છે, જે દેશની ૭૦% થી વધુ જરૂરિયાત પૂરી પાડે છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં પણ તેની મજબૂત પકડ છે. ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસ નિગમ (GIDC)ની સ્થાપનાથી આ ઉદ્યોગને નવો વેગ મળ્યો છે.

શિક્ષણ અને આરોગ્યનું ધામ

જામનગરમાં આવેલી ગુજરાત આયુર્વેદ યુનિવર્સિટી આયુર્વેદ ક્ષેત્રે સંશોધન અને શિક્ષણનું મહત્વનું કેન્દ્ર છે. આ ઉપરાંત, તાજેતરમાં વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO) ના ગ્લોબલ સેન્ટર ફોર ટ્રેડિશનલ મેડિસિન (GCTM) ની સ્થાપના જામનગરમાં થવા જઈ રહી છે, જે શહેરને વિશ્વના નકશા પર “આયુર્વેદ અને પરંપરાગત ચિકિત્સાના વૈશ્વિક કેન્દ્ર” તરીકે સ્થાપિત કરશે. આ એક ઐતિહાસિક પગલું છે જે જામનગરને આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ અપાવશે.

આધુનિક ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર થી સજ્જ

શહેરમાં તાજેતરના વર્ષોમાં પણ અનેક આધુનિક વિકાસ કાર્યો થયા છે, જેમાં ઓવરબ્રિજ, ફોર-લેન રોડ, અને ગુજરાતનો સૌપ્રથમ વેસ્ટ ટુ એનર્જી પ્લાન્ટ (જે દૈનિક 450 મેટ્રિક ટન કચરામાંથી 7.5 મેગાવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરશે) નો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રોજેક્ટ્સ શહેરના ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને મજબૂત કરી રહ્યા છે અને નાગરિકોના જીવનધોરણમાં સુધારો લાવી રહ્યા છે.

ધાર્મિક અને આધ્યાત્મિક કેન્દ્ર: “છોટેકાશી”

જામનગરને “છોટેકાશી” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે કારણ કે અહીં અનેક પ્રાચીન શિવ મંદિરો આવેલા છે. વિશ્વમાં માત્ર ત્રણ જ એવા મંદિરો છે જ્યાં ચારેય દિશાએથી શિવજીના દર્શન થાય છે, જેમાંથી એક કાશી વિશ્વનાથ મંદિર જામનગરમાં છે. આ ઉપરાંત, વિશ્વવિખ્યાત બાલા હનુમાન મંદિર પણ અહીં આવેલું છે, જ્યાં છેલ્લા ૬૦ વર્ષથી અખંડ રામધૂન ચાલુ છે, જે ગિનીસ વર્લ્ડ રેકોર્ડ્સમાં પણ સ્થાન પામી છે. જામનગરનું “સોનાપુરી” સ્મશાન પણ તેની આધુનિક સુવિધાઓ અને સુંદરતા માટે જાણીતું છે.

આજે જામનગર તેના સ્થાપના દિનની ઉજવણી કરી રહ્યું છે ત્યારે, ભૂતકાળના ગૌરવ અને ભવિષ્યની ઉજ્જવળ સંભાવનાઓ સાથે શહેર પ્રગતિના નવા આયામો સર કરી રહ્યું છે. “નવાનગર” થી શરૂ થયેલી આ યાત્રા “ગ્લોબલ મેડિસિન હબ” તરીકેની તેની નવી ઓળખ સાથે વિશ્વ ફલક પર ચમકવા તૈયાર છે.