રાહુલ ગાંધી વાયનાડ અને રાયબરેલીમાંથી કઈ સીટ છોડશે ? જાણો શું છે નિયમ અને પરંપરા

ચૂંટણીના પરિણામો બાદ પ્રેસ કોન્ફરન્સ દરમિયાન રાહુલ ગાંધીને જ્યારે કોઈકે પૂછ્યુ કે રાહુલ ક્યાંથી સાંસદ રહેશે વાયનાડ થી કે રાયબરેલીથી. જેનાો જવાબ આપવામાં રાહુલ એક મિનિટ સુધી રોકાયા.એ બાદ તેમણે કહ્યુ કે કઈ સીટ પર રહેશે અને કઈ સીટ છોડશે તેના પર તે વિચારશે. પૂછશે અને ત્યારબાદ નક્કી કરશે કે કઈ સીટ છોડવી. લોકસભાની ચૂંટણીમાં કેટલાક એવા ચૂંટાયેલા લોકો છે જેઓ પહેલાથી જ વિધાનસભાના સભ્ય હતા અને તેઓ લોકસભાની ચૂંટણી લડ્યા હતા અને જીત્યા હતા. એ જ રીતે રાહુલ ગાંધી એકમાત્ર એવા નેતા નથી  કે જેમણે બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી અને બંને બેઠકો જીતી. આ બંને સ્થિતિમાં નિયમો અને બંધારણ શું કહે છે?

રાહુલ ગાંધી વાયનાડથી 3 લાખ 64 હજાર 422 મતોથી જીત્યા. તેમને 6 લાખ 47 હજાર 445 મત મળ્યા હતા. આ બેઠક પર CPI બીજા ક્રમે રહી હતી. બીજેપી ત્રીજા સ્થાને રહી હતી. તે જ સમયે, તેઓ યુપીના રાયબરેલીમાં 3 લાખથી વધુ મતોથી જીત્યા હતા. દિનેશ પ્રતાપ સિંહ બીજા ક્રમે રહ્યા હતા. તેણે પોતાની એક સીટ છોડવી પડશે. કારણ કે બંધારણ હેઠળ, વ્યક્તિ સંસદના બંને ગૃહો (અથવા રાજ્ય વિધાનસભા) અથવા સંસદ અને રાજ્ય વિધાનસભા બંનેના એક સાથે સભ્ય ન હોઈ શકે અથવા એક ગૃહમાં એક કરતાં વધુ બેઠકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરી શકે નહીં.

શું છે નિયમ ?
જો કોઈ ધારાસભ્ય લોકસભાની ચૂંટણી લડે છે અને જીતે છે, તો તેણે ચૂંટણીની તારીખથી 14 દિવસની અંદર એક ગૃહના સભ્યપદેથી રાજીનામું આપવું પડશે. બંધારણની કલમ 101(1) અને જનપ્રતિનિધિત્વ અધિનિયમ, 1951ની કલમ 68(1)માં આનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. ધારાસભ્યએ 14 દિવસના સમયગાળાની અંદર ભારતીય ચૂંટણી પંચ (ECI) ના સચિવને લેખિતમાં તેની પસંદગીની જાણ કરવી જોઈએ, જે નિષ્ફળ જશે તો આ સમયગાળાના અંતે તેની લોકસભા બેઠક ખાલી ગણવામાં આવશે. બંધારણના અનુચ્છેદ 101(2) હેઠળ જે ઉમેદવારને ચૂંટવામાં આવ્યો છે તે  ૧૪ દિવસની અંદર કઈ સીટ છોડવી તે ચૂંટણીપંચને સૂચિત નહિ કરે તો તેમની લોકસભાની બેઠક આપોઆપ ખાલી થઈ જશે.

-જો રાજ્યસભાના વર્તમાન સભ્ય લોકસભાની ચૂંટણી લડે છે અને જીતે છે, તો તે લોકસભામાં ચૂંટાયેલા જાહેર થયાના દિવસથી ઉપલા ગૃહમાં તેની બેઠક આપોઆપ ખાલી થઈ જાય છે. આ જ વાત રાજ્યસભાની ચૂંટણી લડનાર લોકસભાના સભ્યને પણ લાગુ પડે છે.

કોઈ ધારાસભ્યએ સીટ ન છોડી હોય તેવું બન્યું ક્યારેય ?

સ્વર્ગસ્થ ગુરચરણ સિંહ તોહરા 1999માં લોકસભામાં ચૂંટાયા હતા પરંતુ તેમણે પંજાબ વિધાનસભામાં પોતાની સીટ છોડી ન હતી, ત્યારબાદ લોકસભામાં તેમની સીટ ખાલી જાહેર કરવામાં આવી હતી.

કયા નેતાઓ બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડ્યા ?

– 1957 માં, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયી ઉત્તર પ્રદેશની ત્રણ બેઠકો – મથુરા, લખનૌ અને બલરામપુર પરથી ચૂંટણી લડ્યા હતા. તેઓ જનસંઘની ટિકિટ પર બલરામપુરથી જીત્યા હતા. 1991ની જેમ 1962માં પણ તેઓ બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડ્યા હતા.

નવીન પટનાયકના પિતા અને (BJD)ના સ્થાપક બીજુ પટનાયકે 1971માં ઓડિશાની ચાર વિધાનસભા અને એક લોકસભા બેઠક પરથી ચૂંટણી લડી હતી. આ વખતે નવીન પટનાયકે પણ ઓડિશાની બે વિધાનસભા બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડી હતી. 1980ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, ભૂતપૂર્વ વડા પ્રધાન ઈન્દિરા ગાંધી, તેમની ચૂંટણી કારકિર્દીમાં પ્રથમ વખત, ઉત્તર પ્રદેશમાં રાયબરેલી અને આંધ્ર પ્રદેશમાં મેડક (હવે તેલંગાણામાં) – બે બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડ્યા હતા, બંને બેઠકો જીતી હતી.

તેમણે રાયબરેલીમાં વિજયા રાજે સિંધિયાને હરાવ્યા અને મેડકમાં તેમના વિરોધીઓમાં જનતા પાર્ટીના એસ જયપાલ રેડ્ડી અને ‘માનવ કમ્પ્યુટર’ શકુંતલા દેવીનો સમાવેશ થાય છે. ઈન્દિરા ગાંધીએ પછી મેડક જાળવી રાખ્યું, જ્યારે અરુણ નેહરુએ પછીની પેટાચૂંટણીમાં રાયબરેલી જીતી.