કેન્દ્ર સરકારનો એક સુધારો હજારો આંખોમાં રોશની લાવશે, વાંચો શું છે આ ખાસ પહેલ

હોસ્પિટલમાં મૃત્યુ બાદ દર્દીને દાતા ગણી કોર્નિયાનું દાન મેળવી કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરાશે

ભારતમાં લગભગ 12 લાખ લોકો કોર્નિયલ અંધત્વનો શિકાર છે. કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ દ્વારા આની સારવાર કરી શકાય છે. પરંતુ દેશમાં પૂરતી માત્રામાં કોર્નિયાનું દાન કરવામાં આવી રહ્યું નથી જેથી કેન્દ્ર સરકાર તેમાં સુધારો કરવા પ્રયત્નશીલ છે અને આ સુધારા બાદ હોસ્પિટલમાં દાખલ દર્દીના મૃત્યુ બાદ તેમને દાતા ગણી કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાંટ કરવામાં આવશે.

માનવ શરીરમાં આંખ સૌથી સંવેદનશીલ અંગોમાંથી એક છે. તેના કારણે આપણે વિશ્વને જોઈ શકીએ છીએ. આંખની બહાર એક પારદર્શક પડ હોય છે, જેને કોર્નિયા કહે છે. તે વાસ્તવમાં એક પારદર્શક પેશી છે. કોર્નિયા આપણી આંખોને ધૂળ, ગંદકી અને કીટાણુઓથી બચાવે છે. તે આંખમાં પ્રવેશતા પ્રકાશને પણ નિયંત્રિત કરે છે અને તેને રેટિના પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

જો રોગ અથવા ઈજાને કારણે કોર્નિયાને નુકસાન થાય છે, તો આપણી જોવાની ક્ષમતા પર પણ અસર થાય છે. ગંભીર નુકસાનના કિસ્સામાં, દ્રષ્ટિ નબળી પડી શકે છે અથવા દ્રષ્ટિ બંધ પણ થઈ શકે છે. આને કોર્નિયલ અંધત્વ કહેવામાં આવે છે. ભારતમાં આ એક મોટી સમસ્યા છે. 2015 અને 2019 વચ્ચે રાષ્ટ્રીય અંધત્વ અને દૃષ્ટિની ક્ષતિ સર્વેક્ષણ હાથ ધરવામાં આવ્યું હતું. તે બહાર આવ્યું હતું કે 50 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના લગભગ 38 ટકા અંધ લોકો કોર્નિયલ અંધત્વ ધરાવતા હતા.

ઇન્ડિયન જર્નલ ઑફ ઑપ્થેલ્મોલોજીમાં ‘કોર્નિયલ બ્લાઇન્ડનેસ એન્ડ આઇ બેંકિંગ’ શીર્ષકથી સમીક્ષા લેખ પ્રકાશિત થયો હતો. આ મુજબ, ભારતમાં લગભગ 12 લાખ લોકો કોર્નિયલ અંધત્વથી પીડિત છે. તે જ સમયે, દર વર્ષે 25 થી 30 હજાર નવા કેસ પણ નોંધાય છે. સારી વાત એ છે કે આ અંધત્વ મટાડી શકાય છે પરંતુ તેના માટે કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ જરૂરી છે. આમાં, ક્ષતિગ્રસ્ત કોર્નિયાને દૂર કરવામાં આવે છે અને તેની જગ્યાએ તંદુરસ્ત કોર્નિયા મૂકવામાં આવે છે. આ સાથે વૈજ્ઞાનિકો કૃત્રિમ કોર્નિયા પણ વિકસાવી રહ્યા છે.

ભારતમાં ટ્રાન્સપ્લાન્ટ માટે કોર્નિયાની માંગ સતત વધી રહી છે. પરંતુ એવું નથી કે ઘણા કોર્નિયા દાન કરવામાં આવી રહ્યા છે. એક અંદાજ મુજબ દેશમાં દર વર્ષે એક લાખ કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરવાની જરૂર છે. આ માટે વાર્ષિક બે લાખથી વધુ ટિશ્યુ મેળવવા જોઈએ. પરંતુ નેશનલ પ્રોગ્રામ ફોર કંટ્રોલ ઓફ બ્લાઈન્ડનેસ એન્ડ વિઝ્યુઅલ ઈમ્પેરમેન્ટના ડેટા અનુસાર, 2010 થી 2022 દરમિયાન દર વર્ષે સરેરાશ માત્ર 54 હજાર કોર્નિયલ ટિશ્યુ મેળવવામાં આવ્યા હતા.

ભારતમાં કોર્નિયા સહિત કોઈપણ અંગનું દાન કરવાની બે રીત છે. પ્રથમ- વ્યક્તિએ જીવિત હોય ત્યારે તેની આંખો અથવા અન્ય કોઈ અંગ દાન કરવાની શપથ લેવી જોઈએ. આ માટે બે સાક્ષીઓની હાજરીમાં ફોર્મ ભરવાનું રહેશે. આમાંથી એક સાક્ષી નજીકનો સંબંધી હોવો જોઈએ. બીજી પદ્ધતિમાં, વ્યક્તિના મૃત્યુ પછી, મૃતકના પરિવારના સભ્યો પાસેથી સંમતિ લેવામાં આવે છે.

સમસ્યા એ છે કે ભારતમાં નેત્રદાન અંગે જાગૃતિનો અભાવ છે. ભારતમાં દર દસ લાખ લોકોએ માત્ર 3-4 લોકો જ આંખોનું દાન કરે છે. અમેરિકામાં આ સંખ્યા 20 થી 25 ની વચ્ચે છે. તે જ સમયે, પાડોશી દેશ શ્રીલંકામાં આ આંકડો દસ છે. એક અખબારના હેલ્થ વર્લ્ડ વેબસાઈટ પરના અહેવાલ મુજબ, દર વર્ષે માત્ર એક ચતુર્થાંશ જરૂરિયાતમંદ લોકો જ કોર્નિયા ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કરાવે છે. બાકીના 75 ટકા દર્દીઓ કોર્નિયા મેળવવા માટે રાહ જોઈ રહ્યા છે.

જો કે, કેન્દ્ર સરકાર આ સ્થિતિ સુધારવા માટે નીતિમાં ફેરફાર કરવા પર વિચાર કરી રહી છે. આ અંતર્ગત જે લોકો હોસ્પિટલોમાં મૃત્યુ પામે છે તેઓ આપમેળે કોર્નિયા દાતા તરીકે ગણવામાં આવશે. જો કે, જો વ્યક્તિ મૃત્યુ પહેલાં કોર્નિયાનું દાન કરવાનો ઇનકાર કરે છે અથવા તેના પરિવારજનો પછીથી તેમ કરવાનો ઇનકાર કરે છે, તો કોર્નિયાનું દાન કરવામાં આવશે નહીં તેવું સૂત્રો જણાવી રહ્યા છે.