વિશ્વમાં ડાયાબિટીઝના દર્દીઓની સંખ્યા બમણી થઇ

હવે સમૃદ્ધને બદલે ગરીબ દેશોમાં ડાયાબિટીઝનું પ્રમાણ વધ્યું

નવીદિલ્હી : વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના એક નવા અભ્યાસ મુજબ છેલ્લા 30 વર્ષમાં વિશ્વભરમાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓની સંખ્યા બમણી થઈ ગઈ છે. ‘ધ લેન્સેટ’ મેગેઝિનમાં પ્રકાશિત આ અભ્યાસ અનુસાર, પુખ્ત વયના લોકોમાં ડાયાબિટીસની સંખ્યા 2022માં 14 ટકા સુધી પહોંચી ગયો છે, જે 1990માં 7 ટકા હતી. આજે લગભગ 80 કરોડ લોકો આ બીમારીથી પીડિત છે. આ વધારો ખાસ કરીને ઓછી અને મધ્યમ આવક ધરાવતા દેશોમાં જોવા મળ્યો છે, જ્યાં સારવાર માટેની સુવિધાઓનો અભાવ છે.

આ અભ્યાસ એનસીડી રિસ્ક ફેક્ટર કોલાબરેશન’ અને વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન (WHO)ના સહયોગથી કરવામાં આવ્યો છે. કહેવાય છે કે જ્યાં સંપત્તિ છે ત્યાં તેનો ફેલાવો ઘટતો જાય છે. આ અભ્યાસમાં, 1,000 થી વધુ જૂના અભ્યાસોનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું છે, જેમાં 14 કરોડથી વધુ લોકોના ડેટાનો સમાવેશ થાય છે. ડાયાબિટીસના દર્દીઓમાં વધારો થવાનું મુખ્ય કારણ મુખ્યત્વે જીવનશૈલીમાં ફેરફારને કારણે છે. મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં ટાઈપ-2 ડાયાબિટીસ જોવા મળ્યો છે, જે સ્થૂળતા, ખરાબ આહાર અને શારીરિક પ્રવૃત્તિના અભાવ સાથે જોડાયેલો છે. ટાઇપ-1 ડાયાબિટીસ, જે સામાન્ય રીતે નાની ઉંમરે થાય છે, તેનો ઉપચાર કરવો વધુ મુશ્કેલ છે કારણ કે શરીરમાં ઇન્સ્યુલિનનો અભાવ છે.

અભ્યાસ મુજબ ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસ સામાન્ય રીતે આધેડ અથવા વૃદ્ધ લોકોમાં થાય છે. અગાઉના અભ્યાસમાં ચેતવણી આપવામાં આવી હતી કે 2050 સુધીમાં 130 કરોડથી વધુ લોકો ડાયાબિટીસનો શિકાર બની શકે છે.ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં ડાયાબિટીસ અને સારવારનો અભાવ સૌથી વધુ છે, રિપોર્ટમાં જણાવાયું છે કે, ડાયાબીટીસે ગરીબ અને શ્રીમંત દેશો વચ્ચેના સ્વાસ્થ્યનું અંતર વધુ ઊંડું કર્યું છે, લાખો લોકોને ગંભીર ગૂંચવણો અને અકાળ મૃત્યુના જોખમમાં મૂક્યા છે.

કેમેરૂનમાં યુનિવર્સિટી ઓફ યાઓન્ડેના પ્રોફેસર જીન-ક્લાઉડ મ્બાન્યાએ જણાવે છે કે, સારવારનો અભાવ માત્ર આંકડા પૂરતો મર્યાદિત નથી. જેના કારણે લોકોના સ્વાસ્થ્ય પર ગંભીર અસર પડી રહી છે. સારવાર વિના, ડાયાબિટીસ હૃદયના રોગો, કિડનીની સમસ્યાઓ, ચેતા નુકસાન, દ્રષ્ટિમાં ઘટાડો અને ઘણા કિસ્સાઓમાં, અંગને નુકસાન થવાનું જોખમ વધારે છે.તેની સૌથી વધુ અસર ભારતમાં જોવા મળી છે. વિશ્વના લગભગ એક તૃતીયાંશ લોકો કે જેમણે સારવાર લીધી નથી, એટલે કે 14 કરોડથી વધુ લોકો ભારતમાં રહે છે. પાકિસ્તાનમાં પણ હવે લગભગ એક તૃતીયાંશ મહિલાઓ ડાયાબિટીસથી પીડિત છે, જ્યારે 1990માં આ આંકડો 10 ટકાથી ઓછો હતો.

જીવનશૈલી અને આર્થિક સ્થિતિ મુખ્ય કારણો છે

વૈશ્વિક કક્ષાએ થયેલા અભ્યાસમાં લોકોમાં સ્થૂળતા અને આહાર ટાઇપ-2 ડાયાબિટીસના મુખ્ય કારણો તરીકે દર્શાવ્યા હતા. આ સમસ્યા ખાસ કરીને એવા દેશોમાં ગંભીર છે જ્યાં ઝડપી શહેરીકરણ અને આર્થિક વિકાસને કારણે ખાવાની આદતો અને દિનચર્યામાં બદલાવ આવ્યો છે. મહિલાઓ પર તેની અસર ઘણી મોટી છે.અભ્યાસમાં ડાયાબિટીસ શોધવા માટે બે પ્રકારના પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો – ફાસ્ટિંગ પ્લાઝ્મા ગ્લુકોઝ લેવલ અને ગ્લાયકેટેડ હિમોગ્લોબિન ટેસ્ટ.

જાપાન અને કેનેડામાં દર્દીઓ ઘટયા

વિકસિત દેશોમાં ડાયાબિટીસના કેસોમાં સ્થિરતા અથવા ઘટાડો નોંધાયો છે. જાપાન, કેનેડા, ફ્રાન્સ અને ડેનમાર્ક જેવા દેશોમાં ડાયાબિટીસના વ્યાપમાં ઓછો વધારો જોવા મળ્યો છે. આ દેશોએ સારવારમાં પણ પ્રગતિ કરી છે, જેના કારણે સારવારમાં અંતર વધી ગયું છે.ઈમ્પીરીયલ કોલેજ લંડનના પ્રોફેસર માજીદ ઈજાતીએ કહ્યું: “આ ચિંતાજનક છે કારણ કે ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં ડાયાબિટીસ ધરાવતા લોકો નાની ઉંમરના હોય છે અને સારવાર વિના ગંભીર ગૂંચવણોનું જોખમ હોય છે.” તેમણે ચેતવણી આપી હતી કે સારવાર વિના, આ દેશોમાં લોકો ગંભીર સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વિકસાવી શકે છે જે ત્યાંની આરોગ્ય સેવાઓ પર વધારાનું દબાણ કરશે.

ડાયાબિટીસ નિયંત્રણ માટે વૈશ્વિક પગલાં જરૂરી

અભ્યાસના તારણો સૂચવે છે કે ડાયાબિટીસનો સામનો કરવા માટે વૈશ્વિક વ્યૂહરચના જરૂરી છે, ખાસ કરીને ઓછી આવક ધરાવતા દેશોમાં સસ્તી  દવાઓની ઉપલબ્ધતા વધારવી, સ્વસ્થ જીવનશૈલીને પ્રોત્સાહન આપવા અને ડાયાબિટીસ વિશે જાગૃતિ વધારવા જેવી પહેલોનો સમાવેશ થઈ શકે છે. નિષ્ણાતો કહે છે કે વૈશ્વિક પગલાં ડાયાબિટીસના દર્દીઓ ઘટાડી શકે છે.